Dit moet je weten over noodvuurwerk

Naar aanleiding van het dodelijke ongeval met noodvuurwerk, waarbij rond de jaarwisseling een 23-jarige Nederlander om het leven kwam, werd het betreffende model valschermsignaal teruggeroepen door de fabrikant. Aangezien noodvuurwerk in de afgelopen 20 jaar nauwelijks is veranderd wat betreft vorm en functionaliteit, zochten we relevante publicaties in Zeilen bij elkaar. De belangrijkste zaken daaruit over valschermsignalen (ook bekend als vuurpijlen of lichtkogels) vatten we samen.

Zo werkt een valschermsignaal

Je bent op je boot, verkeert in een noodsituatie en hebt hulp nodig. Je besluit een valschermsignaal af te steken.

Volgens de voorschriften (in dit geval van een Pains Wessex-signaal, het kan per merk verschillen) hou je het signaal stevig vast bij de handgreep, schroef je het rode dopje van de onderkant en richt je het signaal verticaal met gestrekte armen in de lucht, naar een richting waar mast en stagen geen belemmering vormen. Bij helder weer richt je hem recht omhoog, bij laaghangende bewolking richt je in een hoek van 45 graden. Wend vervolgens je hoofd af en geef een flinke ruk aan het touwtje.

Wat gebeurt er in het stuk noodvuurwerk?

Door de wrijving die dit touwtje veroorzaakt ontstaat er een vonk; je strijkt als het ware een lucifer af. De vonk ontsteekt het ontbrandingsmengsel, dat op zijn beurt de raketvoortstuwing aansteekt. De raket, met parachute en fakkel, vertrekt direct uit de koker en is na drie seconden op driehonderd meter hoogte. Met het laatste beetje brandstof van de raketmotor worden de uitwerplading en de fakkel aangestoken. De parachute klapt open en de fakkel gaat branden. Deze brandt veertig seconden bij een temperatuur rond de 3000 graden Celcius en heeft een lichtsterkte van 30.000 candela (de eenheid om lichtsterkte te meten – één candela komt ongeveer overeen met de lichtsterkte van één kaars). De fakkel is ’s nachts tot op een afstand van 27 mijl in de omtrek te zien.

En dan?

Wacht minimaal vijftien minuten voordat je een volgend signaal afsteekt. Vanaf het moment dat een valschermsignaal is gezien, duurt het gemiddeld tien tot vijftien minuten voordat de dichtstbijzijnde reddingboot klaar is om uit te varen. Het heeft dus geen zin om in die tijd nog een signaal af te steken. Na een kwartier kan een tweede valschermsignaal wel bijdragen aan de redding. Voor de redders is het dan meteen duidelijk welke kant ze op moeten varen. Zie je de reddingboot wel, maar de bemanning jou niet, dan kan ook een rood handstakellicht of een rooksignaal worden gebruikt. Gebruik geen valschermsignalen als er een helikopter in de buurt is. Een helikopterpiloot benadert je bij voorkeur vanaf de lijzijde, precies de kant waar de lichtkogel naartoe waait.

Wat moet je doen als je een valschermsignaal hebt gezien?

• neem een kompaspeiling van de lichtkogel en schrijf die op;
• schrijf de eigen gps-coördinaten op;
• zet koers in de richting van het noodsignaal;
• luister uit op Kanaal 16 of er een Mayday wordt uitgezonden en wacht of er op deze Mayday wordt gereageerd. Zend als dat niet het geval is een Mayday Relay uit.

Meer kans op missers

De ontbrandingen in een valschermsignaal volgen elkaar op als een cascade. Alles verloopt volgens plan als inderdaad alle onderdelen hun werk doen. Het uitvallen of deels functioneren van één onderdeel stuurt het hele apparaat in de war. De kans dat een valschermsignaal onjuist werkt is dus een stuk groter dan de kans dat een handstakellicht niet goed werkt, omdat er bij een handstakellicht minder stappen nodig zijn waarbij er iets fout kan gaan. (NB: Wat er bij het recente ongeval rond de jaarwisseling precies is misgegaan, wordt nog onderzocht.)

Waar lever je het in?
Het is niet ongebruikelijk dat tijdens oud en nieuw valschermsignalen of handstakellichten, al dan niet over de datum, worden afgestoken. Het is echter strafbaar en zeker niet zonder gevaar. Overjarig noodvuurwerk kan het best worden ingeleverd bij de watersportzaak. Die is niet verplicht om het in te nemen, maar levert dat als (soms betaalde) service.

Gemeente

Thuis heb ik nog enkele oude noodsignalen liggen van mijn vorige boot. Waar moet dat heen? Vroeger kon het naar de milieustraat, maar dat mag niet meer. Ik bel het algemene informatienummer van de gemeente, waar ik wordt geadviseerd het spul een nachtje in een emmer te laten staan, zodat het door en door nat is. Daarna kan het gewoon in de grijze container. Nu moet een beetje noodsignaal ook nog aardig functioneren na een onderdompeling in water, dus ik uit mijn twijfels. “Dan kunt u misschien toch het beste bij de politie terecht.”

Leverancier

Ik bel met een bekende watersportzaak waar ik mijn noodsignalen normaliter koop. De dame aan de lijn geeft aan dat oude noodsignalen als service worden ingenomen. Na inname gaat het in de kluis en vervolgens wordt het door de leverancier weer teruggenomen. Wat er daarna mee gebeurt is haar niet bekend.

Distributeur

De regels zijn streng, zegt de distributeur. “Je kunt een pakketje noodvuurwerk niet zomaar met UPS meegeven. De vervoerder moet gecertificeerd zijn en nauwkeurig bijhouden wat hij vervoert. Zoveel gram van dit, zoveel exemplaren van dat. Zelfs voor het parkeren gelden speciale regels. Je hebt tenslotte wel een doos explosieven in de auto.” Het noodvuurwerk wordt opgeslagen bij een gespecialiseerd bedrijf in IJmuiden. Daar ligt het in een bunker.

Politie

Ik ga langs bij het plaatselijke hoofdbureau van de politie. De dienstdoende agent haalt de vuurwerkspecialist erbij. “Wat ermee moet gebeuren? Officieel in beslag nemen ter vernietiging. Waar het heengaat? Eerst hier in de vuurwerkkast en dan naar een gespecialiseerd bedrijf. U kunt het natuurlijk ook zelf laten afvoeren door zo’n bedrijf, maar dat kost wel wat.”

Alternatieven
Alternatieven op basis van laser en led zijn wel breed beschikbaar geworden, net als plaatsbepalingstechnologie in onder andere reddingsbakens als PLB’s, maar daarover een andere keer meer.

De voorbeelden en afbeeldingen in dit artikel zijn puur ter illustratie en hebben geen betrekking op het ongeval dat rond de jaarwisseling plaatsvond.