Sailors for Sustainability: de staat van het koraal

“Ik ben een beetje bang voor hoe we het Great Barrier Reef aantreffen”, zegt Ivar terwijl we de route van Nieuw-Caledonië naar Australië bestuderen. Een dramatische scene uit de Netflix-documentaire Breaking Boundaries: The Science Of Our Planet staat hem nog vers voor ogen. In de informatieve film barst professor Terry Hughes, een van de meest gerenommeerde koraalwetenschappers van Australië, in tranen uit als hij vertelt over grote coral bleaching events in 2016, 2017 en 2020. Het gigantische rif strekt zich uit over een lengte van ruim 2.500 kilometer, langs het tropische deel van de Australische oostkust. Zullen we er vooral dood koraal aantreffen?

Door het rif

Eerst moeten we er nog zien te komen. Zodra het weerbericht het toelaat, zetten we vanaf Nouméa koers naar Cairns. Die port of entry ligt vrij noordelijk, waardoor we een groot deel van de Australische oostkust helaas overslaan. Maar hierdoor omzeilen we wel een gebied met windstiltes. We krijgen geen spijt van ons besluit. De meeste dagen staat er een lekker windje en doen ons grootzeil en onze genua voortreffelijk werk. Gedurende de dagen met licht weer houdt onze onvolprezen gennaker de gang erin. Zo zeilen we de oversteek van 1.200 mijl in tien dagen. Dicht bij de Australische kust beseffen we pas hoe uitgestrekt het Great Barrier Reef is. We moeten er namelijk doorheen. Dat lijkt op de kaart een enorme uitdaging: er is overal koraal ingetekend, dat tot vlak onder het wateroppervlak reikt. Er zijn slechts een paar beboeide doorgangen, maar die liggen ver uit de route. Dichter bij onze koerslijn lijkt genoeg ruimte tussen de koralen. “Daar zou het moeten lukken”, wijst Floris aan. Met samengeknepen billen varen we op de koraalkoppen af. Maar zodra we de eerste passeren, blijkt dat ze op grote afstand van elkaar liggen en het water ertussen diep zat is. We merken nauwelijks dat we de oceaan verruilen voor het rif. Nadat we de brede band met koraal achter ons laten, is het nog dik 40 mijl zeilen naar Cairns. “Alles is hier groot, ook de afstanden!” merkt Floris op.

We zeilen door een passage van het Great Barrier Reef

Onschatbare waarde

In Cairns is het een drukte van belang. Precies vandaag wordt hier de Ironman-triatlon gehouden. Ruim 3.000 deelnemers zwemmen, fietsen en hardlopen alsof hun leven ervan afhangt, aangemoedigd door een menigte supporters. Deze drukte komt boven op de vele toeristen die vanuit Cairns het Great Barrier Reef willen zien. Uit het grote aanbod excursies en duiktrips leiden we af dat toerisme hier big business is. Daarnaast hengelen de Australische vissers flink wat dollars binnen op en rond het rif. Gezamenlijk leveren deze sectoren de economie ruim 6 miljard Australische dollar (zo’n 4 miljard euro) per jaar op. Ruim 64.000 banen zijn direct en indirect afhankelijk van het rif. Voor een goede visstand is een gezond rif essentieel, en toeristen komen natuurlijk niet naar dood koraal kijken. Maar de waarde van het rif is niet alleen economisch. Koraalriffen als het Great Barrier Reef herbergen een onevenredig groot deel van het zeeleven. Dat maakt dat de gezondheid van de rest van het leven in de oceaan er voor een groot deel van afhangt. Op hun beurt zijn gezonde oceanen voor de mens van levensbelang: zij zijn een bron van zuurstof en voedsel, en zorgen voor een stabiel klimaat. Ten slotte beschermen koraalriffen de kust tegen stormgolven. Het Great Barrier Reef is daarom van onschatbare waarde. Het is zelfs tot UNESCO werelderfgoed bestempeld.

Great Barrier Reef toerisme in Cairns

Dood én levend

Aan de meerboei bij Michaelmas Reef

Nadat we Cairns hebben verkend en boodschappen hebben gedaan, zeilen we verder noordwaarts. Eindelijk gaan we het rif van dichtbij bekijken! In dit gebied zijn delen van het Great Barrier Reef extra beschermd. Om het koraal niet te beschadigen, is ankeren niet toegestaan. Wel liggen er meerboeien, waar we dankbaar gebruik van maken. We hoppen van de ene naar de volgende, steeds met een dag varen ertussen. Eerst naar Michaelmas Reef, dan Low Island en vervolgens Hope Island. Tijdens uitgebreide snorkelsessies schrikken we in eerste instantie van de grote hoeveelheid dood koraal. Toch valt ons op dat er ook nog aardig wat gezond koraal is, dat veelal boven op het dode groeit. Ook zien we veel verschillende soorten kleine en grote vissen. Dat vissen en koraal goed samengaan, is overduidelijk: vissen verstoppen zich graag in de driedimensionale structuren en gebruiken die als broedplaats. Roofvissen hangen rond op zoek naar buitenkansjes. Kleurrijke papegaaivissen knagen aan dood koraal zodat er weer ruimte komt voor nieuwe aangroei. De passaatwind haalt flink door terwijl we nog verder noordwaarts zeilen. Dankzij al die windenergie halen we onze volgende bestemming, Lizard Island, in een lange dagtocht. Vlak naast de boot is een met boeien gemarkeerd koraalrif. De ochtend na onze aankomst drijven we er met maskers en snorkels boven. We zien prachtig koraal in alle kleuren van de regenboog en gigantische schelpen. “Deze giant clams groeien erg langzaam en moeten eeuwenoud zijn”, zegt Ivar. Verheugd klimmen we weer aan boord. “Toch opvallend dat de staat van het koraal zo verschilt per locatie. Misschien weten ze ons in het onderzoekscentrum meer te vertellen?”, oppert Floris.

Complexe bedreigingen

Floris bij het Lizard Island Research Station

In het Lizard Island Research Station onderzoeken wetenschappers het Great Barrier Reef al decennialang. We wandelen ernaartoe en komen onderweg de grote hagedissen tegen waar het eiland naar is vernoemd. In het onderzoekscentrum worden we even stil als we leren dat de hoeveelheid koraal sinds 1995 is gehalveerd. De bedreigingen komen van alle kanten, als een perfect storm. Watervervuiling door de industrie en landbouw hinderen de groei van koraal. Koraal-etende zeesterren zijn een plaag, onder andere doordat hun natuurlijke vijanden overbevist zijn. Warmer zeewater – veroorzaakt door de wereldwijde klimaatcrisis – doodt de algen waarmee het koraal in symbiose leeft. Het koraalskelet blijft dan witbleek achter. Daarnaast worden orkanen heftiger omdat ze meer energie uit warmer zeewater halen. Hun kracht verwoest het koraal. Ten slotte zorgt veel CO₂ in de lucht voor zuurder water, omdat zeewater het uit de atmosfeer opneemt. Het zuurdere water bemoeilijkt de groei van koraal. Deze complexe cocktail van bedreigingen, allemaal door de mens veroorzaakt, zorgt er dus voor dat koraal het loodje legt. Tegelijkertijd wordt ons duidelijk dat een koraalrif dat minder aan deze bedreigingen wordt blootgesteld – bijvoorbeeld vanwege een beschutte locatie – veel gezonder is.

De tijd dringt

Is er nog hoop voor het Great Barrier Reef? Wij denken van wel. In het afgelopen jaar is namelijk weer groei van het koraal gemeten, vooral omdat heftige orkanen en uitbraken van koraal-etende zeesterren uitbleven. Het laat zien dat het koraal veerkracht heeft. Toch zijn de bedreigingen existentieel. Als we niets doen, gaat dit werelderfgoed verloren. Maar dankzij de wetenschap weten we welke bedreigingen we moeten wegnemen zodat het koraal de kans krijgt zich te herstellen. Bescherming van ecosystemen, hervormingen van landbouwmethoden en klimaatactie hebben we als mensheid zelf in de hand. Hoe het met het koraal afloopt, is dus aan ons. “Met andere woorden”, begint Ivar met een knipoog, “iedereen moet als de donder met onze duurzame oplossingen aan de slag! Die dragen bijna allemaal bij aan een gezonder klimaat en minder vervuiling.” “Ja, de oplossingen zijn er, maar de tijd dringt”, voegt Floris toe. Willen we de koralen, de oceanen en daarmee onszelf redden, zullen we flink aan de bak moeten. Alsof ons leven ervan afhangt. Want dat doet het.

Gekleurd koraal bij Lizard Island

Meer informatie? Kijk hier voor duurzame oplossingen en de zeilavonturen van Sailors for Sustainability.

Meer vertrekkersverhalen? Lees alles van Column Anna,  Black Moon en bekijk de vlog van Yndeleau.