“Bladstil,” zegt Wietze als we net wakker zijn geworden. In Mariehamn op Åland is geen zuchtje wind. We liggen te luisteren of we het vlaggenlijntje horen tikken. Dat is altijd een goede indicatie van de wind, zeker als we te lui zijn om op te staan om even buiten te kijken. Hij staat op: “Kom, aan de slag.” We halen hoopvol toch maar de huik van het grootzeil en gooien los. Ontbijten kan onderweg wel.
Olympisch record roeien
Eenmaal buiten, is de zee ‘zo blak als een tafel’. We tuffen onder een stralend zonnetje naar de Zweedse archipel. In korte broek en T-shirt verwissel ik de Ålandse gastenvlag voor de Zweedse. Acht uur later valt het anker in een knusse baai van het grote eiland Blidön.
We zien overal op de kant mensen heerlijk genieten van het mooie weer. Een jongetje in een Optimist komt langzaam voorbij, kleine zuchtjes wind drijven hem de baai rond terwijl hij uit zit te vogelen hoe dat nu eigenlijk werkt, zeilen. Zijn vader volgt hem in een zware, houten sloep: rustig roeiend houdt hij de Optimist bij, terwijl een tweede kind in een opblaasbootje voortgetrokken wordt door de sloep. Ineens grijpt de wind het Optimistje en versnelt het bootje, rechtstreeks naar de uitgang van de baai.
In de verte zien we snelheidsduivels met motorboten voorbij schieten. Wietze staat al half op om te kijken of dat goed gaat. De vader breekt het Olympisch record ´sloeproeien met kind op sleeptouw´ en weet binnen tien minuten de Optimist in te halen. Opgelucht gaan we weer zitten. Als de vader met beide bootjes langs geroeid komt, trakteren we hem op een luid applaus.
Beschutting
“Wat vind jij van Vaxholm?” We zitten met de kaarten en vaargidsen op tafel; de wind gaat de komende drie dagen hard uit het zuidwesten en later uit het westen waaien. Het is lastig om een goed beschutte plek te vinden. Vaxholm lijkt de beste kansen te bieden, ondanks dat we dan weer een heel eind richting Stockholm moeten varen.
Als we bij de havenkom aankomen, is het even slikken. Veerponten varen af en aan met daar tussen kleine motorbootjes. Het klotst en ronkt van jewelste. De havenmeester geeft ons vanaf de steiger een touw aan. Dat touw zit vast aan een grote ketting die evenwijdig aan de steiger ligt, zo’n twintig meter verder op. Hand over hand trek je het touw uit het water en maakt het aan de achterbolder vast. De voorlijnen gaan op de kant. Een vies werkje, omdat het touw flink versierd is met modder en waterplanten.
De havenmeester kijkt nog eens naar onze boot: “Hoeveel weegt ze?” “17 ton.” “Pak maar een extra lijn.” Wietze pakt dankbaar de tweede lijn aan de andere kant van de boot.
Het lijkt wel een bordeel
We verkennen het stadje en het prachtige fort dat er pal tegenover ligt. Het is een gezellige plek, waar toeristen flaneren, ijsjes eten en cultuur opsnuiven. Als de harde wind komt, blijven we aan boord, want de haven loopt voller dan verwacht en in het geklots gaat er met de manoeuvres wel eens wat fout.
Aan het einde van de tweede dag ben ik moe van het gegier van de wind en het voortdurend gespitst zijn op mogelijke problemen. Ik ga vroeg naar bed en pak een boek. “Het lijkt hier wel een bordeel,” zegt Wietze een uurtje later, als hij ook naar ons bed in de achterkajuit komt. Ik schiet in de lach. “Een bordeel?” “Ja, dat gekreun van die lijnen,” moppert hij.
De wind staat inmiddels achter op de boot en onze Anna Caroline laat weten dat ze dat niet zo leuk vindt. “Zullen we morgen gewoon gaan varen?” stel ik voor. “Sandhamn is bijna pal oost, dus met de wind mee. En het is een goed uitgangspunt voor Gotland.” Wietze knikt, blij dat we weg kunnen uit de heksenketel van Vaxholm.
Scheuren met de klassiekers
Windkracht zes, gierend door de verstaging van de boten om ons heen. Breed grijnzend gooien we al om half acht los. Onze route slingert tussen de eilanden door; normaal doen we dat motorzeilend. Maar nu hebben we lef: alleen met de uitgerolde kluiver gaan we er als een speer vandoor. Wát een dag! Bruisend zeilen en onze ogen uitkijken: allerlei prachtige houten zeilboten komen ons tegemoet, klaar met de regatta die in Sandhamn gehouden is. Ze kruisen ons tegemoet en wederzijds worden brede grijzen en opgestoken duimen gedeeld. Zonovergoten witte zeilen, knalblauw water: een dag om in te lijsten.
Noorderlicht
De volgende dag komt de gehoopte noordenwind en varen we eindelijk naar Gotland. We vertrekken rond lunchtijd, varen de nacht door en komen keurig rond koffietijd in Visby aan. De nachten worden duidelijk langer: we hebben zes donkere uren. En wát voor een uren! Het noorderlicht strooit de hele nacht gordijnen en watervallen van licht, nog opgesierd door vallende sterren. Ik probeer foto’s te maken, maar dat lukt op een bewegende boot niet echt. Ik moet mezelf geweld aandoen om me af en toe ook met de zeilen en navigatie bezig te houden. En om Wietze niet om de haverklap wakker te maken, om al het moois zoveel mogelijk te delen.
Schatkamer
Na het schoonschippen en koffiedrinken, gaan we op pad in Visby. De jachthaven ligt vlak tegen het oude centrum aan. Al bij het eerste pleintje kijken we verbaasd om ons heen: “Dit is serieus oud hier,” mompelt Wietze. Hoe verder we lopen en hoe meer we lezen, hoe indrukwekkender het wordt. Het eiland Gotland ligt erg centraal in de Oostzee, dus al sinds de tijd van de Vikingen wonen hier mensen.
Visby is een Hanzestad; er woonden hele succesvolle handelaren. De meest welvarende tijd was tot ongeveer 1500, daarna zakte het in. Tot het toerisme op gang kwam.
We slenteren langs eeuwenoude pakhuizen, langs kleine houten huizen die heerlijk ruiken naar teer en langs de vele ruïnes van kerken die overal in de stad staan. De rijken uit de Middeleeuwen bouwden kerken om hun welvaart te tonen. Bij de vele plunderingen in de periode na 1500, werden de kerken verbrand. Maar de grote klapper is de stadmuur: 3,5 kilometer lang, nog steeds compleet met wachttorens en poorten. We kijken onze ogen uit.
Vikingen
De volgende dag huren we een auto en gaan Gotland verkennen. Als we langs het centrum rijden, zegt Wietze: “zie jij ook dat de stadsmuur niet aan de kant van de zee staat, waar de plunderaars vandaan zouden komen? Hij staat aan de kant van het land. Maar daar zaten toch alleen boeren?” Verhip, hij heeft gelijk.
In een prachtig openluchtmuseum raken we aan de praat met de manager en vuren onze vraag af. Ze lacht: “goed gezien! De stedelingen moesten zich beschermen tegen de boeren. Dat zit zo: elke boer had recht op een stuk strand, want zij handelden ook. In eekhoornvellen bijvoorbeeld. De Hanze-organisatie besloot om het recht om handel te drijven alleen binnen Visby toe te staan. Daarmee verloren de boeren hun inkomsten en die gingen dus verhaal halen bij de stedelingen. Vandaar die muur.”
We rijden rond door het wonderbaarlijke, ruige landschap van Gotland. Rauks staan overal: geërodeerde stenen pilaren. Het zachte zandsteen is door de wind weggeblazen en het hardere spul staat er nog in allerlei vormen en groottes.
Ook komen we bij imposante Vikinggraven. De omtrek van een schip werd in stenen neergezet. De resten van overleden Vikingen werden in het schip begraven. Het zijn plekken waar je stil van wordt, alleen al omdat het er al zó lang ligt. Het zomers verbrande bruine gras knispert onder onze voeten als we er om heen lopen.
Pippi Langkous
“Pippi woont daar,” wijst een grote struise vrouw bij de kassa van een enorm attractiepark. Enthousiaste kinderstemmen waren al van ver te horen. Ik bijt op mijn lip. “We willen eigenlijk gewoon even Villa Kakelbont zien,” zeg ik een beetje teleurgesteld. Ze controleert nog eens of we écht geen kinderen bij ons hebben en pakt twee polsbandjes. Met een knipoog wijst ze naar de entree: “Ga maar even kijken.”
Pippi en Gotland zijn met elkaar verbonden, omdat de TV serie hier opgenomen is. Villa Kakelbont is precies zoals ik het me herinner: het paard staat in de kamer en Pippi ligt in bed met haar voeten op het kussen, compleet met snurkgeluiden. Mijn dag kan niet meer stuk.
Visby, Zweden, augustus 2024
Tekst en foto’s Wietze van der Laan en Janneke Kuysters
4l5ay6