Vorige maand brachten orka’s voor de derde keer een zeiljacht tot zinken voor de kust van het Iberisch Schiereiland. Na drie jaar onderzoek is het wetenschappers nog steeds een raadsel waarom de indrukwekkende dieren het ineens op zeiljachten gemunt hebben. Wel lijken bepaalde maatregelen te helpen om het risico op een aanval te verkleinen. Twee weken geleden publiceerde de Cruising Association hun nieuwste inzichten. Wat kun je doen als je langs de Portugese of Spaanse kust gaat zeilen?
Agressieve orka’s?
Sinds 2020 vallen orka’s in de Straat van Gibraltar en rond het Iberisch Schiereiland regelmatig jachten aan. Ze richten zich vaak specifiek op het roer. Het kenmerkende zeedier tegenkomen is niet langer iets waar zeilers daar op hopen, maar juist vrezen. De aanvallen kwam eerst van een paar jonge orka’s, maar inmiddels vertonen ook andere orka’s uit de populatie dit merkwaardige gedrag. Uit gegevens verzameld door de Cruising Association (CA) blijkt dat 73% van de jachten die een interactie meldden beschadigd was en dat 25% naar de haven moest worden gesleept.
De Cruising Association werkt sinds 2022 samen met Grupo Trabajo Orca Atlantica (GTOA), een groep Spaanse en Portugese wetenschappers die al een paar jaar het gedrag van de prachtige beesten bestuderen. Twee weken geleden publiceerde de CA hun nieuwste resultaten. De GTOA maakt zich zorgen over de gezondheid van de kleine en bedreigde populatie van minder dan vijftig orka’s in de Straat van Gibraltar. Na drie jaar onderzoek weten wetenschappers nog steeds niet waarom de prachtige dieren het ineens op jachten gemunt hebben. Omdat ook nog niet duidelijk is of het gedrag een speelse of agressieve aard heeft, spreken de wetenschappers liever van interacties dan van aanvallen.
Orka-aanvallen in een app
De interactielocaties variëren sterk. Het is daarom belangrijk om op de hoogte te blijven van de meest actuele locaties waar de orka’s gezien zijn als je naar het zuiden vaart. De beste manier om een interactie te voorkomen is natuurlijk om de orka’s in het geheel te omzeilen. De GTOA heeft speciaal hiervoor een handige app gemaakt – GT Orcas – die recente orka-interacties en gerapporteerde waarnemingen toont.
De GTOA publiceert daarnaast maandelijkse interactiekaarten, die alle CA-interactierapporten bevatten plus informatie verkregen uit sociale media en andere bronnen. De GTOA werkt ook dagelijks een verkeerslichtkaart bij, die de waarschijnlijkheid laat zien van het tegenkomen van orka’s op verschillende locaties. De CA heeft momenteel niet genoeg rapporten om definitieve conclusies te trekken over waarom de orka’s jachten aanvallen. Er vallen echter wel een aantal patronen op.
Kleiner risico
Mogelijk lopen jachten minder risico binnen twee mijl van de kust en in water van minder dan veertig meter diep. Let op dat je niet té dicht bij de kust vaart; mocht je wel schade oplopen door een aanval, dan kan dat dichter onder de kust tot sneller gevaarlijke situaties leiden. De statistieken suggereren daarnaast dat de kans op een interactie ‘s nachts iets lager is. Als er echter ‘s nachts een interactie plaatsvindt, zal een redding wel weer moeilijker zijn.
De meldingen lijken erop te wijzen dat zwarte antifouling de impact van een interactie kan vergroten en dat koperen antifouling het risico juist vermindert. Er is echter geen wetenschappelijk bewijs voor dit patroon.
Afschrikwekkende maatregelen
Wil je de Portugese kust echt niet overslaan of wil je graag de Middellandse Zee op, dan zijn er nog een aantal maatregelen die je kunt nemen als er orka’s op je afkomen. Op internet vind je verschillende methoden die orka’s zouden afschrikken, maar er zijn nog geen betrouwbare, legale maatregelen bewezen. Een aantal tactieken zijn echter het proberen waard, indien je toch onverhoopt orka’s tegenkomt.
Ten eerste zou achteruitvaren de orka’s kunnen ontmoedigen. Bepaalde autoriteiten beschouwen dit echter als een illegale maatregel, behalve in geval van nood. Het is allicht altijd illegaal als het de bedoeling is een orka te raken. Achteruitvaren is alleen niet in alle omstandigheden mogelijk.
Het Spaanse ministerie van maritieme veiligheid raadt echter aan het stoppen van de boot te vermijden en door te varen op de motor. Ook wordt aangeraden naar zo ondiep mogelijk water te navigeren totdat de orka’s hun interesse verliezen.
Zand strooien
In april meldde een schipper dat het verspreiden van zo’n zeven kilogram zand een interactie afschrikte. Orka’s gebruiken echolocatie om hun omgeving te ‘zien’ en te navigeren. De CA kan niet zeggen of dit een succesvolle maatregel is, maar het is onschadelijk voor orka’s en volgens de GTOA het proberen waard. Je kunt zand meenemen om rond je roer te strooien terwijl je de boot voorbereidt op achteruitvaren, of zoveel zand meeslepen dat je genoeg overboord kunt gooien om daarmee een hele aanval af te wenden, aldus de CA.
Legale herrie maken
De CA heeft ook berichten ontvangen dat aan dek geluid maken afschrikwekkend werkt. Zeilers noemden een luid klapperende genua en met pannen op de zeereling slaan als effectieve manieren om de orka’s weg te jagen. De CA waarschuwt echter ook dat dit soort geluiden maken mogelijk de orka’s juist aantrekt. Van de negen ontvangen meldingen over pogingen om orka’s af te schrikken door lawaai te maken, slaagden er vijf. Hard bewijs ontbreekt dus nog.
Het gebruik van afschrikkende pingers is tenslotte illegaal zonder vergunning. De GTOA meldt ook dat pingers gehoorbeschadiging kunnen veroorzaken bij de zeedieren. Het verhoogde achtergrondgeluid kan een negatief effect hebben op alle walvisachtigen en juist meer botsingen tussen walvissen en schepen veroorzaken, aldus de GTOA.
Hopelijk leren de Iberische orka’s het merkwaardige gedrag net zo plotseling af als dat ze er mee begonnen zijn. Dan kunnen we weer juichend de camera’s tevoorschijn halen als we de majestueuze dieren op zee ontmoeten, in plaats van ons hart vasthouden voor een aanval.
Veiligheidsprotocol
Als de orka’s omzeilen of afschrikken geen effect heeft, adviseren de CA en GTOA om hun veiligheidsprotocol na te leven om de schade zo beperkt mogelijk te houden:
– Koppel de stuurautomaat los en laat het stuurwiel/de helmstok vrij lopen
– Houd handen uit de buurt van het stuurwiel of de helmstok om verwondingen te voorkomen
– Stop de boot, schakel de motor uit en laat de zeilen zakken
– Neem contact op met de autoriteiten op VHF 16 of telefonisch via 112. Als je geen antwoord krijgt op kanaal 16, probeer dan Tarifa Traffic op kanaal 10 (of kanaal 67 indien bezet) of Tanger Verkeer op kanaal 69 (of 68 indien bezet)
– Trek geen aandacht en blijf uit het zicht om de interesse voor de orka’s te minimaliseren
– Houd je goed vast bij een aanval
– Probeer foto- of videobewijs te maken, zonder jezelf voor de orka’s goed zichtbaar te maken
– Noteer de coördinaten en het tijdstip van de interactie, samen met andere relevante details, waaronder het gedrag van de orka’s
– Wacht nog een paar minuten nadat de orka’s weg zijn tot je verder vaart.
Omslagfoto: (c) nature-pix.
Tags: Orka, Orka's, orka-aanval Last modified: 15 June 2023
Het protocol is inmiddels aangepast, blijf in de hotspot gebieden binnen de 20 meter diepte lijn (zo dicht mogelijk langs de kust). Indien orca’s naar je boot komen vol gas op de motor asap weg, in tegengestelde richting. Testen van wetenschappers wijzen uit dat de orca’s, hoewel veel sneller dan toch de achtervolging snel staken.
Bovenstaand advies heeft inmiddels gebleken niet te werken. Er is een groep wetenschappers die al meer dan 20 jaar met bootjes de orcas tussen Portugal en Marocco bestudeert. Zijn kennen elke orca en weten in welke groepen (pods) ze zitten – dat varieert. Zij proberen ook hun adviezen *op het water, proefondervindelijk* uit. En zij volgen de orcas zodat er een duidelijk beeld is waar ze nu zijn. Daaromheen heeft zich een groep van meer dan 1.000 zeilers verzameld die het goeie advies volgen. Gevolg: sinds de oprichting van deze groep – eind vorig jaar – heeft slechts 1 (één) lid van deze groep een bijna interactie gehad. Hij heeft het advies (niet dat van GTOA en CA) gevolgd en is veilig zonder schade weggekomen. Erger, enkele deelnemers behoeden niets vermoedende zeilers die in de orca hotspot dreigen te varen (o.a. via kanaal 16). Deze gegevens worden ook gebruikt door zendstation Tarifa dat elke 4 uur op kanaal 10 de orca hotspots uitzendt.
Meer weten? http://www.orcas.pt
Hou er rekening mee dat GTOA de orca’s belangrijk vindt (daar zijn ze voor), niet zozeer de beschadigde jachten. Wat GTOA niet ziet is, dat naarmate er meer schepen tot zinken worden gebracht de roep om harde actie groter wordt. Ik hou mijn hart vast als er zeilers verdrinken …
Voor de volledigheid: ik zeil nu in Portugal, midden in het orca gebied.
BladZeilen moet dit echt opnieuw bekijken … wat er nu staat gaat niet werken en leidt tot ongelukken.
Vanuit Spanje, in Mazagon,vlakbij de orcas wil ik Rob Ramsey’s reactie bevestigen. Het verhaal in Zeilen is achterhaald en belangrijk om te rectificeren. De Spaanse overheid heeft de aanbevelingen om in minder dan 20m te varen en keihard naar ondiep water te gaan overgenomen.Niet stilliggen!
De groep onderzoekers en zeilers op Orcas.pt maakt het mogelijk om zo veilig mogelijk hier te varen en de orcas te omzeilen.
Dank voor de aanvulling! We baseerden ons voor dit artikel op recent gepubliceerde, uitgebreide informatie van de CA, het advies van het Spaanse ministerie hebben we nu toegevoegd.
Beste redactie … jullie moeten echt meer doen dan alleen advies Spanjaarden toevoegen. Dit is levensbedreigend en daarom verdient het gedegen onderzoek. Voor alle duidelijkheid: stilliggen, zeilen naar beneden, motor uit *is levensgevaarlijk* en heeft gebleken *vrijwel altijd* tot gevaarlijke situaties te leiden. Blad Zeilen, lees je erop in, praat met mensen die het kunnen weten en die succesvol advies geven. Besteed er tijd aan, ga naar http://www.orcas.pt en praat met de organisator daarvan (Rui). Doe dit niet zomaar af als ‘een artikeltje’ … je brengt levens in gevaar! Er zijn inmiddels meerdere schepen gezonken (schade aan romp door spelen met roer) en er gaan ook zeilers verdrinken als dit zo door gaat … en dan is de boot los voor de orcas.
Dus in uw antwoord lees ik dat wij zeilers die in het gebied rondvaren en u van de juiste informatie willen voorzien niet wordt overgenomen? U blijft bij uw standpunt dat u de juiste informatie verstrekt? Zeilen, Informeer naar de laatste recente informatie zoals wij het ook weten.
Beste redactie,
Wellicht helpt hrt om dit artikel in Yacht te lezen met de juiste informatie over de orcas en het risico voor de Ocean Race.
Beste redactie,
Jullie artikel roept nu vooral verwarring op met tegenstrijdige adviezen. Ga alsjeblieft naar http://www.orcas.pt en interview de zeilers en de onderzoekers daar ter plaatse. Renaud de Stephanis en Rui. Het advies van CA is achterhaald!!
Nu varen er nog steeds zeiljachten recht de hotspot in omdat ze niet over de juiste informatie beschikken..
Alle honderd + jachten die het advies van orcas.pt opvolgden zijn veilig in Gibraltar aangekomen.
Redactie neem actie!
Beste Redactie,
ik weet niets van zeilen, maar zag in de verhalen over orca’s overeenkomsten met andere roofdieren, die me aan het denken zetten. Hierom schreef ik een stukje voor een jachtblad, dat ik u ten overdenken geef:
Wolven, beren en orca’s
We weten van Valerius Geist, dat de wolf gevaarlijk wordt, wanneer hij te veel door ons wordt ontzien. Geen jager zal het met deze logische conclusie oneens zijn.
Bij beren gebeurt hetzelfde. Geist schreef, dat er nooit problemen waren met beren, zolang iedereen de wildernis introk met een geweer op zijn rug. Maar sinds de parken bezocht worden door backpackers met beren-spray en belletjes aan de riem, hoort men vanuit Canada steeds vaker van ongelukken. In Italië, waar de beer geheel volgens onze nieuwe ethiek met alle egards wordt behandeld, is de eerste mens al gedood, nadat meerderen al bedreigd waren.
In Bulgarije en Roemenië zijn confrontaties met de beer niet van de lucht.
En nu horen we verhalen van zeezeilers, die in de buurt van Gibraltar lastig gevallen worden door orca’s, die zwaar op hun schip inbeuken en zelfs grote happen uit het roer nemen. Natuurlijk wordt dit door sommige ‘deskundigen’ als ‘spelen’ uitgelegd. De schipper ervaart dat toch wel anders: die is doodsbang in zijn rubberen reddingsboot te moeten overstappen, wanneer het schip water gaat maken. En met zo’n reddingsboot heeft een orca geen moeite.
Maar zou hier misschien sprake kunnen zijn van hetzelfde mechanisme als bij wolven en beren? De orca’s – de wolven van de zee – werden vroeger naar ik aanneem ook bejaagd. In ieder geval konden ze op wat speren rekenen, wanneer ze het in de kop haalden de Vikingen lastig te vallen. Dat zou ze dan voorzichtig t.o.v. de mensen hebben gemaakt.
Maar in onze tijd worden de orca’s zeer diervriendelijk bejegend en zijn er excursies om deze indrukwekkende dieren van nabij te bekijken. De dieren zelf kunnen ondertussen weten, dat ze van ons weinig te vrezen hebben. Mogelijk gaan die dieren ons langzamerhand met ander ogen bekijken. En wel met de ogen van de roofdieren, die ze in werkelijkheid zijn. Roofdieren van 8 ton! We weten, dat ze zeehonden met veel geweld van grote ijsschotsen schudden. En zelfs van boven het water uitstekende rotsen plukken, waarop de zeehonden hun toevlucht hebben gezocht. Waarom zouden ze dan geen mens van zijn zeilbootje willen plukken?
Zomaar wat gedachten van me.
(gebruik op http://www.jacht.nl de zoekfunctie om meer over deskundigen te lezen)