Wolk van de week: cumulonimbus arcus

Als zeilers hebben we veel te maken met wolken. Regen, wind, sneeuw of hagel; de ene wolk is de andere niet. Van wollige schaapjes tot donkere stapelwolken, allemaal proberen ze je wat te vertellen. Welke wolken zijn er en wat kunnen we hieruit aflezen?

Elke week presenteert Zeilen een wolk met informatie die goed van pas komt tijdens het varen.

Grote wolken, kleine wolken…

Om een onderscheid tussen verschillende wolken te maken delen we wolken op in verschillende soorten en families. In de Internationale Wolken Atlas van de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) hebben wolken Latijnse namen. Er is een onderverdeling van wolken in vier families, op basis van hoogte. De vier families zijn weer opgedeeld in tien wolkengeslachten, veertien wolkensoorten en negen ondersoorten. In Nederland gebruiken we naast de Latijnse namen, ook dikwijls eigen namen, zoals ‘veegwolk’,  ‘schapenwolk’ of ‘bloemkoolwolk’.

Cumulonimbus arcus

De cumunolimbus arcus (arcuswolk) is een langgerekte, horizontale wolkenrol die er vaak onheilspellend uit ziet. Er zijn twee types arcuswolken; plankwolken en rolwolken.

De donkere plankwolk bestaat uit meerdere lagen. Deze gelaagdheid oogt soms als platte planken op elkaar gestapeld en de wolk vormt een boogvormige buienlijn. In Nederland noemen we hem daarom ook wel de ‘plankwolk’. De voorrand van de wolk kan een glad uiterlijk hebben, maar de randen vertonen scheuren en de onderkant is vaak rafelig.

De plankwolk hangt laag boven het aardoppervlak en is verbonden aan de beruchte cumulonimbus, de grote onweerswolk. Deze arcuswolk ontstaat door koude lucht die vanaf grote hoogte in de cumulonimbus naar beneden stroomt. De koude lucht is zwaarder dan warme lucht en drukt daarmee warme lucht opzij naar de voorkant van de bui. Zolang de koude lucht blijft duwen zal de wolk vooruit blijven bewegen. Meer hierover lees je op weeronline.nl. De plankwolk gaat dus vooraf aan de zinkende onweerswolk en beweegt zich snel voort.

Rolwolk

Het andere type arcuswolk is de rolwolk (volutus). De rolwolk beweegt zich voort op een ‘rollende’ wijze. Deze wolk ontstaat net als de plankwolk door snel dalende, koude lucht, maar hoeft niets met onweerswolken te maken te hebben. Het effect kan bijvoorbeeld ook ontstaan bij gebergtes of een grens van land en zee of door een onschuldige bui.

Hij komt aanrollen, en nu?

De arcuswolk is relatief zeldzaam, maar in de zomer wel eens te zien in Nederland. Een rolwolk kan onschuldig zijn, maar een laaghangende plankwolk geeft de indicatie dat er onweer en mogelijk zware storm op komst is. Wanneer de arcuswolk verbonden is aan zware onweerswolken kunnen er bij de voorafgaande arcuswolk al zware windstoten voorkomen. Bij dit teken van noodweer kan je beter van het water blijven. Mocht je toch in dit zware weer terecht komen, lees je hier wat je het beste kunt doen.

Een bewolkte geschiedenis

Nederland staat bekend om haar spectaculaire wolkenluchten. Sommigen betreuren Nederland om de hoeveelheid wolken door de regen die het met zich brengt. Maar voor het oog zijn onze luchten al eeuwenlang een wereldwijde bron van inspiratie en fascinatie. Kunstenaar Jacob van Ruisdael schilderde al in de 17^e eeuw de Nederlandse wolken op doek, dit werd een primeur van het wolkenlandschap in de kunst.

De reden achter alle faam omtrent de Nederlandse wolkenluchten heeft alles te doen met onze locatie aan zee. Onze wolken ontstaan uit de confrontatie van koude luchten uit de zee met warme landlucht. Daarnaast zijn ze door het vlakke landschap goed zichtbaar.

Bedenk de volgende keer dat je een arcuswolk in de lucht ziet hangen in ieder geval wat voor type wolk het is. In geval van een dreigende plankwolk is de kans op onweer aanzienlijk en doe je er goed aan niet het water op te gaan.

Omslagfoto: cumulonimbus arcus (c) Panketal Birkho, CC BY-SA 4.0, Wikimediacommons