Opwarming oceanen heeft gevolgen voor vertrekkers

De oceanen worden steeds warmer, zuurder en zuurstofarmer. Dit beïnvloedt niet alleen op grote schaal biodiversiteit en ecosystemen die erin huizen, het verandert ook de passaatwinden, oceaanstromingen en de orkaanseizoenen – belangrijke pijlers voor oceaanzeilers. De Ocean Cruising Club (OCC) presenteerde deze maand een rapport genaamd Climate change and Ocean Cruising, waarin meteorologen en routeerders uiteenzetten wat de gevolgen van klimaatverandering voor oceaanzeilers precies zijn.

Intenser en langer orkaanseizoen

Ten eerste veranderen volgens de experts de orkaanseizoenen, waar zeilers sinds mensenheugenis hun wereldomzeilingen op uitstippelen. De IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change, wereldwijd de belangrijkste organisatie voor onderzoek naar klimaatverandering) waarschuwt dat klimaatverandering bijdraagt aan extreme weersomstandigheden, waaronder frequentere en intensere stormen, cyclonen, orkanen en tyfoons.

Een zeewatertemperatuur van 28 graden Celsius is een voorwaarde voor tropische depressies om orkaankracht te kunnen bereiken. Opwarmende zeeën zullen leiden tot hogere zeewatertemperaturen in grotere gebieden en voor langere perioden, waarmee dus de kans op orkanen toeneemt – ook buiten het huidige ‘bekende’ orkaanseizoen, aldus het verslag van de OCC. De komende jaren zal deze toename echter nog relatief gering zijn.

Meer orkanen buiten orkaangebied

Naarmate de oceanen verder opwarmen, zullen de frequentie en intensiteit van de tropische stormen alleen maar meer toenemen. Daarnaast komen ze ook steeds vaker buiten de ‘officiële’ orkaangebieden. Tussen 1940 en 1960 werden er door het NOAA (de Amerikaanse National Oceanic and Atmospheric Administration) 66 tropische en extra-tropische cyclonen in de hogere breedten van de Noord-Atlantische Oceaan geregistreerd. Tussen 2000 en 2020 steeg dit aantal naar 81.

Het orkaanseizoen omzeilen en een uitgekiende planning voor je wereldreis maken worden dus in de toekomst nóg belangrijker. Het randje van het seizoen opzoeken en hopen er nog net tussendoor te piepen, raden de deskundigen dan ook af.

Minder constante passaatwinden

Een andere – historisch gesproken constante – factor waar zeilers op vertrouwen, zijn de passaatwinden. Maar ook die kunnen veranderen, aldus het verslag. Want doordat de poolgebieden, en dan met name de Noordpool, sneller opwarmen dan gebieden op lagere breedtegraden, verzwakt de temperatuurgradiënt tussen de polen en de evenaar – het temperatuurverschil tussen de Noordpool en de evenaar wordt kleiner. En dan nemen de zogenaamde jet streams of straalstromen in kracht af, want die halen hun energie uit die temperatuurgradiënt.

En de straalstromen, dié zijn weer bepalend voor onder andere de kracht en consistentie van de passaatwinden. Normaal gesproken waaien de straalstromen op grote hoogte van west naar oost. Soms ontstaat er echter een meanderend patroon in de straalstroom, waarin de wind ineens plaatselijk naar het noorden buigt. Warme lucht kan hieronder ophopen en vormt een hogedrukgebied. Dit hogedrukgebied kan lange tijd stabiel zijn en de heersende (passaat)winden tijdelijk blokkeren.

Zolang de aarde draait, blijven de passaatwinden en westenwinden op de hogere breedten waaien. Maar juist deze perioden dat een hogedrukgebied de straalstroom blokkeert, zorgen voor verstoringen in het windveld en daarmee ook in het weerpatroon. Tot nu toe is er echter nog niet genoeg bewijs om te stellen dat de passaatwinden blijvend zullen verzwakken.

Sebastian Wache, meteoroloog en routeerder, merkt dat klimaatatlassen en pilots wel nu al onderworpen zijn aan grotere fluctuaties dan ze misschien aangeven. “Ik begeleid talloze jachten over de Atlantische Oceaan en ook hier moeten we tijdens het varen steeds meer wachten op geschikte weervensters, omdat de passaatwinden ter hoogte van de Canarische Eilanden nu vaker verstoord worden.”

Zwakkere Golfstroom

Dat oceaanstromingen veranderen, is wel al aangetoond. Wetenschappelijk onderzoek toont bijvoorbeeld aan dat de Golfstroom en de daaruit voortvloeiende Noord-Atlantische stroom verzwakken. Zowel de stijgende zeewatertemperaturen als de toenemende hoeveelheid zoet smeltwater van bijvoorbeeld Groenland en Antarctica, beïnvloeden deze oceaanstromen.

Een zwakkere circulatie in de Atlantische Oceaan veroorzaakt in de subtropen een ophoping van warm zeewater, afkomstige van de evenaar, waardoor in die gebieden de oceaan verder opwarmt. En deze opwarming zorgt dan weer voor een noordwaartse verschuiving en uitbreiding van het orkaangebied. Wat hiervan het gevolg zal zijn op Atlantische weersystemen en de rest van de oceaancirculatie, is nog niet duidelijk.

Noordwestelijke Doorvaart bevaarbaar

De route die op dit moment echter onmiskenbaar het meest verandert, is de Noordwestelijke Doorvaart. Het zee-ijs in het Arctische gebied smelt in een ongekend tempo. Hierdoor wordt de noordwestelijke route ten noorden van Canada, van de noordelijke Stille Oceaan naar de Noord-Atlantische Oceaan of omgekeerd, steeds vaker volledig bevaarbaar.