Tips van de tuiger: Zo blijft je mast overeind

Het begin van het seizoen is het uitgelezen moment om alles nog eens nauwkeurig na te lopen. Heb jij de verstaging al goed nagekeken dit jaar? Floris de Heer, tuiger bij CS Rigging vertelt in dit interview hoe je dat doet.

Hoe controleer je zelf de verstaging?
“Dat hangt ervan af of je tijdens de winterstalling de mast eraf hebt gehaald, of hem erop hebt laten staan. Als de mast eraf ligt kun je makkelijk alles van onder naar boven nalopen. Let tijdens de visuele inspectie op een knik in de kabel of een breuk. Controleer de terminals op scheurtjes en losse tieren. De meeste kabels hebben een binnenkern en een buitenkern. Meestal breekt hij op de buitenkern, want dat gedeelte gaat het meest heen en weer. Als er een tier is losgekomen zie je dat over het algemeen wel, want dan springt de kabel open. Als je verstaging eraf is kun je de stag ook een klein beetje heen en weer draaien, waardoor de tier losschiet. Mocht de breuk in de binnenkern zitten, dan is dat onmogelijk om waar te nemen. Gelukkig komt dat niet vaak voor. Vlak voor je de mast erop zet loop je alles nog eens goed na of je geen splitpennen vergeten bent. Controleer of alles goed vastzit. Als de mast erop staat doe je in principe hetzelfde, maar dan is het wat lastiger omdat je de mast in moet.”

Hoe trim je de mast?
“Eerst zet je het hoofdwant gelijk. Meet de lengte van de spanners op en zorg dat bakboord en stuurboord gelijk staan. Als beide kanten goed aangedraaid zijn, geef je een beetje achterwantsspanning bij. Vervolgens ga je kijken hoe de mast staat door langs de mast naar boven te kijken. Met het tussenwant ga je net zo lang corrigeren tot hij recht staat. Ten slotte draai je bakboord en stuurboord gelijk bij tot je de gewenste spanning hebt bereikt.”

(c) Sanne Van Giel

Hoe strak moet alles staan?
“Dat is erg afhankelijk van het type schip. Het ene schip kan heel veel spanning aan, terwijl bij een ander schip de deurtjes van het interieur niet meer dichtgaan als je alles te strak zet. Algemeen moet je tussen de 20 en de 25 procent van de breeksterkte van de kabel zitten. Daarvoor kun je een speciale stagspanningsmeter gebruiken. Wij doen dat op gevoel, want we trimmen zo veel dat we wel weten hoeveel spanning er op een kabel staat en wat het schip aankan. Je kan het ook zien als je zeilt: Aan de lijzijde mag de spanning van de kabel zijn, maar hij mag niet heen en weer bungelen. Als je merkt dat de verstaging te slap gespannen staat, geef je beide kanten drie slagen erbij als je weer in de haven bent. Onder zeil doe je dat beter niet, want dan heb je geen idee wat je aan het doen bent, waardoor er een kans bestaat dat je er per ongeluk te veel spanning op zet.”

Wat zijn de meest voorkomende fouten die zeilers maken als ze zelf trimmen?
“We zien vaak dat de spanning op de verstaging te laag is. Die stagen kun je zo heen en weer bewegen. Dat is niet goed, want door te veel beweging treedt er sneller slijtage op. Wat we ook heel veel zien is dat er vergeten wordt om af te borgen. Spanners kunnen tijdens het zeilen uit zichzelf losdraaien, daarom moet je ze altijd goed borgen met een splitpen. Scheefgetrimde masten zien we ook regelmatig.”

Hoe vaak moet de mast eraf?
“Mijn advies is om minstens één keer in de vijf jaar de mast eraf te halen. In principe kan een mast blijven staan tot je hem vervangt, maar het probleem is dat alles dan gaat vastzitten door corrosie. Het gevolg is dat je alles zal moeten uitboren of met grof geweld losmaken, wat niet ideaal is. RVS dat niet goed is geïsoleerd zal door contact met aluminium enigszins corroderen, waardoor het vast komt te zitten. Haal je de mast er regelmatig af, dan kun je alle spanners weer invetten en pennen die in de mast zitten losmaken en schoonmaken.”

Door een gebroken tier gaat de kabel openstaan (c) Sanne Van Giel

Wat is de meest voorkomende oorzaak van een stagbreuk?

“Vermoeiing. Dat heeft te maken met het aantal keren dat een stag op spanning komt, niet met de breeksterkte van het RVS. Als dat een bepaald level bereikt dan geraakt RVS vermoeid en zal het uiteindelijk breken. Het vervelende is dat je vermoeiing niet kunt zien. Er zijn bedrijven die beweren dat ze met een weerstandsmeter kunnen kijken of er breuken in de kabel zitten, maar dat is naar mijn mening een broodjeaapverhaal. Met ultrasone instrumenten kun je dat wel, maar dat is dan weer een heel kostelijke methode. Een nieuwe set verstaging is vaak goedkoper.”

“Een tweede, veel voorkomende oorzaak is beschadiging aan de voorstag door een rolreefsysteem, omdat bijvoorbeeld de kabel bovenin is meegedraaid. Het punt waarop een kabel het vaakst breekt is vlak onder de terminal bovenin de mast. Wat je ook wel eens ziet is dat de terminal breekt. Een haakterminal breekt meestal in de bocht, waar hij het dunst is. Die punten verdienen dus extra aandacht tijdens een visuele inspectie.”

Wanneer moet je de verstaging vervangen?
“Dat is een heel groot grijs gebied. Standaard zeggen we dat je alles een keer in de vijftien jaar moet vervangen. Voor Compacte Strand verstaging, Rodrigging of syntetische verstaging is het advies om dat elke tien jaar te doen. Dat zijn algemene richtlijnen, omdat we niet weten wat er in al die jaren met de verstaging gebeurt. Als je op wereldreis bent is die nieuwe set waarmee je ooit vertrok sneller aan vervanging toe dan wanneer je drie keer per jaar zeilt met windkracht twee. In dat laatste geval gaat je verstaging waarschijnlijk veel langer dan vijftien jaar mee, maar het is ook een verzekeringskwestie. Sommige maatschappijen vervangen je hele tuigage als je schade oploopt, op voorwaarde dat je de verstaging binnen een bepaalde periode laat vernieuwen en goed onderhoud pleegt. Los daarvan; waarom zou je het risico lopen? De kosten van nieuwe verstaging zullen altijd minder zijn dan de kosten wanneer je mast overboord gaat.”

Is roest een reden tot paniek?
“Nee, meestal niet. Bij de betere RVS kabels komt roest niet voor. Als een RVS kabel roest, dan zie je dat over de hele lengte. Meestal is er sprake van vliegroest. Dat is afkomstig van staaldeeltjes die in de lucht zweven en neerslaan op de kabel, omdat RVS licht magnetisch is. Als het regent verzamelen de staaldeeltjes zich in de terminal, waar het gaat corroderen. Dat geeft die roestkleur. Nieuwe kabels krijgen meer te maken met vliegroest dan oude kabels. Dat komt omdat de laatste jaren er iets in de samenstelling van RVS is veranderd, waardoor hij iets magnetischer geworden is. Daarom krijg je bij ons standaard een schoonmaakmiddeltje bij je nieuwe verstaging.”

Heb je nog tips?
“Laat om de twee à drie jaar een professionele tuiger alles inspecteren. Hij geeft je advies en maakt netjes een rapport op. Daardoor weet je niet alleen of alles goed zit, je staat verzekeringstechnisch ook veel sterker op het moment dat er wat misloopt. Veel mensen laten wel de motor inspecteren, maar het grootste voortstuwingsmiddel laten ze niet controleren. Sommige zeilers weten niet eens wat voor mast ze hebben, terwijl ze wel weten wat voor motor erin zit. Vreemd toch?”

Verder lezen?

Lees verder via de onderstaande links, of abonneer je op Zeilen!

• Verstaging onder spanning
• Tuig op spanning
• Checklist voor het plaatsen van de mast
• Masttrim in vijf stappen
• Zeven tips om levensduur verstaging te verlengen

Omslagfoto: (c) Sanne Van Giel