‘Zeilmarathon’ op historische zeilschepen

Het is weer bijna eind oktober, dus hoog tijd voor de Strontrace en het Beurtveer. Beide evenementen zijn bijzondere oefeningen onder zeil dus dat vergt flinke spierballen. Fanatiek Beurtveer-bemanningslid Sven de Koster vertelt meer over de charme van de tocht.

Eerste even kort samenvatten wat de twee evenementen inhouden:

Strontrace
Het doel van de legendarische Strontrace (start op maandag 28 oktober) is om zo snel mogelijk heen en weer naar Warmond te varen, maar dat is niet de enige opdracht van deze oefening onder zeil. Nadat de vrachtbrieven zijn getekend in de havenkom van Workum brengen de bemanningen de zakken met stront aan boord. Als de woorden ‘En nou oprotten!’ hebben geklonken en het startsein is gegeven, verlaten de schepen in volgorde van loting de haven. Zeilend, jagend of bomend banen ze zich door It Soal naar het IJsselmeer en dan op weg naar Warmond.

Beurtveer
Kort na de start van de Strontrace start het Beurtveer (maandag 28 oktober). Een groep van voornamelijk klippers en tjalken vaart drie etmalen lang het water van het IJsselmeer en Markermeer dun. Het doel van deze oefening onder zeil is om zo snel mogelijk van Workum naar Amsterdam en weer terug te zeilen met passagiers aan boord. Maar niet zonder eerst de verplichte en facultatieve ‘Zuiderzee’-havens aan te doen. En dit alles doen zij zonder het gebruik van de motor. Sven de Koster, verder geen fervent zeiler, kijkt jaarlijks enorm uit naar het Beurtveer. Hij vaart al ruim 20 jaar mee aan boord van klipper Waterman met schipper Arno van Aartrijk. Hij kan ons dus precies vertellen wat het evenement zo uniek maakt.

Kun je kort vertellen wat het Beurtveer is?

“Het is een beetje een soort zeilmarathon. Je doet alles wat je moet doen zonder motor en je gaat dag en nacht door. Haven in, haven uit. Daarbij ben je natuurlijk afhankelijk van de wind. Of je moet het schip bijvoorbeeld naar buiten trekken met een jaaglijn. Of bomen of roeien. Voor de Beurtveer moet je echt je grenzen verleggen. Je zeilt met elkaar en met het schip om het uiterste eruit te halen. We hebben weleens een hele nacht moeten roeien. Mijn vrouw keek voor ze naar bed ging op de tracker en ’s morgens weer. We roeiden toen nog steeds bij Lemmer. Je moet dus fit zijn, want anders is de lol er gauw vanaf.”

Hoe vaak heb je al meegedaan?

“In 1984 voer ik de eerste keer bij Arno mee aan boord. Een tocht over de Waddenzee Noordzee naar Engeland. Dat mocht toen nog. Een paar jaar later kwam ik hem tegen in een tijdschrift waarin het over het Beurtveer ging. Ik zocht contact met hem en ben toen eerst mee geweest met de Pieperrace, een wedstrijd aan het begin van het seizoen. In 1998 heb ik voor de eerste keer met het Beurtveer meegedaan en dat beviel heel goed. Inmiddels heb ik 21 keer meegedaan aan dit evenement. Ik heb altijd met Arno als schipper gevaren en dit jaar voor het eerst met zijn zoon Chris aan het roer als schipper. Ik ken Chris al sinds hij geboren is. Hij vaart anders dan z’n vader. Het is een nieuwe generatie met een frisse manier van zeilen. Het schip is weinig veranderd, maar bijvoorbeeld koerskeuzes, of de keuze voor waterzeil of topzeilen maakt wel verschil.”

Wat is de charme van het Beurtveer?

“Armoede verbroedert. Je krijgt te maken met slaap, kou, pijn. Juist dan ben je echt op elkaar aangewezen en is het belangrijk om heel goed samen te werken. Je hebt elkaar écht nodig en goede communicatie is erg belangrijk. Hoeveel strepen je dan thuis hebt, is niet van belang. Er gaat onderweg weleens wat mis en dat moet dan worden opgelost. Er zijn creatieve geesten nodig om oplossingen te verzinnen en mensen die die kunnen realiseren. Respect voor elkaar is ook heel belangrijk. Je bent op een hoog niveau afhankelijk van elkaar. Het Beurtveer is loodzwaar. Onderschat het gewicht van de zeilen niet, dat zijn flinke lappen. En een zwaard heeft al snel het gewicht van een middenklasse auto. Als je niet fit of scherp genoeg bent om iets te doen, dan roep je: ‘Mannetje erbij’, of ‘Nee!’ Dat betekent aan boord: ‘‘Ik doe en kan het niet want dat is niet verstandig’. Dan beslis je dus eigenlijk iets wat je in het dagelijks leven niet snel zal doen. Bijvoorbeeld als je uren hebt geroeid of zwaar hebt gelierd waarbij je echt in beastmode gaat, dan moet je erna even bijkomen. Ik doe al ruim 20 jaar mee en kies bewust voor Arno, maar ook omdat ik van de Waterman houd. Ik ken elke klinkhagel, hoekje en gaatje. Inmiddels kan ik het schip redelijk lezen. Tijdens de wedstrijd, als je nog fit bent, weet je precies wanneer we wat hoger aan de wind kunnen of als het zwaard niet diep genoeg zit. Je voelt het schip aan. Vaste prik in mijn agenda zijn de Pieperrace en Beurtveer. Ik leef er echt naar toe. En ik spring ook weleens zomaar aan boord. Als Arno een handje nodig heeft tijdens het charteren of als ik lekker even mijn hoofd wil leegmaken.”

Wat was een moment tijdens een editie dat je niet snel vergeet?

“We kwamen een keer met weinig wind Lemmer uit. Een aantal mensen lag op het voordek wat te bij te komen van de havenmanoeuvre. In de verte zag ik een wolk met regen en wind aankomen. We kozen er samen voor om naar die wolk te varen en die bracht ons toch met een leuk gangetje richting Workum. Dat soort grappen zijn leuk. Door die keuze voer twintig man in de regen, maar we waren wel sneller in Workum. Tijdens mijn allereerste tocht probeerde ik Arno een verbetering aan de WC uit te leggen. Toen gaf hij me een decoupeerzaag en zei ‘Ik snap je niet, maar ga je gang’. Dat vertrouwen is heel mooi. Dat toilet is nu overigens nog zo ingedeeld.
Mijn mooiste rak ooit was ruim aan de wind met veel te veel wind. Lelystad Medemblik. Arno zei je mag wel wat loeven hoor (veiliger). En ik antwoordde: ‘Ja, maar ik wil daar naartoe, en dat werd vallen. Met elke windvlaag spelen, wolken en kleurveranderingen in het water lezen, en constant de gangboorden onder water houden. Heel hard werken. Ik denk iets van anderhalf uur hyperfocus en zwaar lichamelijk ‘stoeien’ met iets van 70 ton. Heerlijk, maar daarna tijd voor warme choco.”

Wat verwacht je van de aankomende editie?

“We gaan niet voor de winst, want er doen snellere schepen mee. Het is ook niet echt een wedstrijd, maar juist een oefening onder zeil. Het voornaamste doel is om zonder schade de finish te halen. Met elkaar zeilen en het uiterste uit het schip en uit jezelf te halen, dat is fantastisch. Ik denk dat de twintigkoppige bemanning voor de helft uit vaste leden bestaat. Dit jaar varen er ook matrozen mee die afgelopen seizoen hebben gecharterd op andere schepen. Zij hebben nog even zin om een keer hard en schuin te gaan. Het is leuk om op te zoeken wat het schip kan hebben. Het draait allemaal om passie. Het Beurtveer houdt je jong en gemotiveerd. En je moet een beetje van pijn houden.”

Wil je de Strontrace en het Beurtveer volgen? Dat kan via de tracker.

Zie ook: ‘Hardcore zeilers’ Margot en Martin zijn klaar voor de Singlehanded

Omslagfoto en foto’s: © Priveárchief Sven de Koster en Klipper Waterman