Vliegen is net zeilen

Vliegen en zeilen lijken twee totaal verschillende dingen. Eenmaal in de lucht, merk je echter dat er opmerkelijk veel overeenkomsten zijn.

Melanie de Vries is piloot bij de KLM en instructrice CWO Jachtzeilen. Ze is niet de enige piloot met een passie voor zeilen, veel andere piloten zijn ook zeilfanaten. Toeval? “Het perfectionisme wat nodig is om met een zeilboot optimaal te varen past wel bij de passie voor detail die veel piloten hebben.” vertelt ze. Bovendien is er een logisch verband. “De luchtvaart is ontwikkeld uit de scheepsvaart, dat merk je aan alles,” legt ze uit. Wat herken je als zeiler als je in aan boord stapt van een vliegtuig?

Hoe trim je een vliegtuigvleugel?

Een vliegtuigvleugel is natuurlijk geen zeil, laten we dat voorop stellen. Een lap stof is veel flexibeler en geeft veel meer trimopties dan een vliegtuigvleugel. Maar de aerodynamische gedachte erachter is hetzelfde. “Termen en principes als koppels en krachten, lift en vleugelprofiel zijn voor ons als een tweede natuur.” zegt De Vries.

Zowel bij het vliegen als het zeilen wil je dat de lucht efficiënt langs het materiaal stroomt en snelheid behouden met het voertuig. Om de optimale vorm van de vleugel te creëren kan je met kleppen de bolling bepalen van de vleugel. Bovendien kan je de staart van het vliegtuig actief aanpassen en de neus van het vliegtuig naar beneden of boven duwen. “Zoals een zeil kan gaan klapperen, kan een vliegtuigvleugel bij de verkeerde vleugelstand ‘overtrekken’. Een vliegtuig verliest dan liftkracht, waardoor het zal gaan zakken. Dit wil je voorkomen. Het laatste wat je natuurlijk wilt is dat je gaat duiken!” legt Melanie uit.

Tochtplanning

Het plannen van de vlucht heeft veel weg van een tochtplanning voor het zeilen. “Voordat je gaat vliegen maak je een tochtplanning. Je kijkt dan bijvoorbeeld naar het weer, de vertrekhaven, aankomsthaven en mogelijke uitwijkhavens. Bij het vliegen doen alleen de lokale omstandigheden er veel minder toe. Je hebt geen last van vervelende sluizen, eilanden of koraalriffen. Een vliegtuig kan veel hebben en in de cockpit is het lekker warm en droog. Ik heb wel eens 200 knopen wind gehad. Maar voor een onweerswolk vliegen we om, hoor!” zegt De Vries.

Mayday in het luchtruim

In de luchtvaart communiceer je verbaal via radiofrequenties. Hierbij gebruik je dezelfde termen en principes als bij het communiceren over de marifoon. “Je kunt dus ook Mayday over de radio roepen in geval van nood,” waarna ze vervolgt: “frequentie 121.5 bij de luchtvaart is het kanaal 16 van de scheepsvaart.” Wel is bij het vliegen de communicatie een stuk vrijer. “Ondanks gewend te zijn aan radiocommunicatie in de cockpit, was het marifonie examen best pittig, met zo’n strak format.” zegt De Vries.

De radio is bovendien niet het enige instrument dat ons zeilers bekend voorkomt. Ook instrumenten als het kompas en de GPS worden in beide vaartuigen veel gebruikt. “Het stukje navigatie is een op een over te nemen.” zegt ze. Er wordt gemeten in zeemijlen, snelheden drukken we uit in knopen en de hoogte in voet.

Vliegend over het water

Veel van de oorspronkelijke zeiltechnieken zijn binnen het vliegverkeer een hele eigen weg ingeslagen. Nu is te merken dat sommige technieken hun weg weer terugvinden naar de scheepsvaart. Zo ontstaan er steeds verder gevorderde vleugelontwerpen voor zeilen en vliegen we tegenwoordig zowat over het water met behulp van foils en harde zeilen.

Vliegtuigen worden steeds zuiniger, maar ook wordt er meer gekeken naar duurzame alternatieven. “De toekomst zou best kunnen liggen in het gebruik van ontwerpen uit de zeilsport voor vervoer,” speculeert Melanie.

De sporen van de scheepsvaart zijn dus nog goed te vinden in de luchtvaart. Van stromingsleer tot luchtvaartcommunicatie, er zijn nog altijd veel gelijkenissen. Bovendien vind er veel uitwisseling plaats tussen de technieken in beide sectoren.

Omslagfoto (c) pxhere, CC0 Public Domain