Zeilongelukken en wat je daarvan kunt leren (deel 1)

We zijn er allemaal bang voor dat er tijdens een zeiltocht eens iets flink misgaat. Zes zeilers vertellen hoe zij in een situatie terechtkwamen die ze liever hadden vermeden.
Gelukkig brachten ze het er heelhuids vanaf, maar de materiële schade was soms aanzienlijk. Wat gebeurde er, hoe hebben ze het opgelost, en vooral: wat zouden ze een volgende keer anders doen? Deze week lees je deel 1 en volgende week publiceren we deel 2.

Dit artikel is eerder gepubliceerd in Zeilen editie 11/2021
Tekst: Klaas Smit

Losgeslagen

Losslaan van je anker is niet iets waarop je zit te wachten. Het gebeurde bij de boot van Sanne Koenen, een Domp­ kruiser van 8,60 meter die ze had uitgeleend aan vriend Miquel en diens vriendin. De schade was groot, maar gelukkig raakte er niemand gewond en is Miquel nog steeds een goede vriend van Sanne.

’s Middags had Sanne met haar goede vriend Miquel nog naar de weersverwachtingen gekeken. Het zou mooi rustig weer worden, dus Miquel besloot naar de Marker Wadden te varen en daar voor anker te gaan. “Vorig jaar juni leende hij mijn boot,” vertelt Sanne. “Dat was niet voor het eerst; hij was er al eerder mee weggeweest. Miquel is een ervaren zeiler, dus ik vertrouwde hem de boot met een gerust hart toe. Aan boord ligt een anker van vijf- tien kilo met zo’n tien meter verzwaarde lijn en daaraan vast nog een flink lange lijn, maar geen ankerketting. Bij harde wind zou dit misschien onvoldoende zijn, maar er was geen wolkje aan de lucht. Hij ankerde aan bakboord van de ingang van de Marker Wadden waar nog vier schepen lagen.”

Weersomslag

“Voor ik naar bed ging om een uur of elf, veilig in mijn eigen huis in Lelystad, bekeek ik de vooruitzichten nog een keer. Buienradar voorspelde een onweersfront, maar dat zou niet noordelijker komen dan Muiden.
Nog geen uur later schrok ik wakker van onweer en felle regen en bekroop mij een ongemakkelijk gevoel. Het slechte weer was veel verder naar het noorden getrokken dan voorspeld. Zou alles aan boord wel goed gaan? Maar ja, hij is ervaren en het zou gek zijn wanneer ik hem midden in de nacht zou bellen.”

Op de palen

“Om zeven uur belde ik hem en hij nam meteen op. ‘Hoe is het gegaan vannacht?’ vroeg ik. Rustig maar gespannen deed hij zijn verhaal: van een gladde spiegel was het IJssel- meer in korte tijd veranderd in een woelige zee met flinke golven. De boot was losgeslagen van het anker en op de palen gezet. Hij deed een noodoproep op kanaal 16, maar daarop kwam geen reactie. Midden in de nacht, dansend tegen de palen, installeerde hij de KNRM-app en voerde alle gegevens in. Hij kreeg via de app contact met de KNRM, maar die kwam ook al aanvaren. De noodoproep had de KNRM blijkbaar toch bereikt, doordat een ander schip de oproep gerelayed had. De reddingdienst sleepte de Domp los. Met een opstapper van de KNRM aan boord voer Miquel zelfstandig de haven van de Marker Wadden binnen. Nadat de KNRM-opstapper was opgehaald door zijn collega’s, ging Miquel naar bed. Het was inmiddels gestopt met regenen. Toch hoorde hij nog water stromen. Het roer had liggen beuken op de grond en was omhoog gekomen, waardoor de hennegatskoker was gaan lekken. Het water stond al enkelhoog in de boot.”

Flinke schade

“Gelukkig kon Miquel de lekkage provisorisch verhelpen; hij hoosde de boot leeg en bracht de volgende ochtend de boot op eigen kracht naar de vaste wal. De rvs reling was op sommige plekken kapot, het ijzeren ovalen potdeksel was stuk en er zaten kale plekken op de romp.
In Lelystad is de boot meteen op de kant gezet om verdere schade te voorkomen. Ik wilde niet het risico lopen dat hij zou zinken. Ik heb alles professioneel laten repareren. Dat betekende een gedeeltelijk nieuwe reling, een geheel nieuw potdeksel, het laten herstellen van de lekkage en het opnieuw schilderen van de romp. Het seizoen was voor mij over, maar de vriendschap heeft gelukkig geen deuk opgelopen. Ik neem hem ook niets kwalijk.”

Geleerde lessen

• Zorg dat je ankergerei op orde is.
• Steek voldoende lijn steken: drie tot vier maal de diepte.
• Neem met je vriend of vriendin vooraf door hoe je onderling omgaat met schade.
• Lees de polisvoorwaarden van de verzekering vooraf door. Sanne kreeg twee derde van de dagwaarde plus ‘bereddings­ kosten’ (ter voorkoming van verdere schade) vergoed. De totale kosten voor reparatie lagen echter veel hoger.

Brand in de haven

De Belgische Sven kocht in juni 2020 een Jonmeri 33 uit 1979, een mooie en originele boot waar door vorige eigenaren weinig aan was geklust. De boot overwinterde in Lelystad en in april dit jaar voer hij haar over naar de thuishaven Bruinisse. Het werd een tocht met onverwachte wending.

“We hadden het plan om de boot eerst in twee of drie dagen van Lelystad naar Breskens te varen. Ik had er veel zin in, mede omdat ik in april 2021 een nieuwe motor had ingebouwd. Dit moest een mooie zeiltocht zonder ongemakken gaan worden.
Voor de sluis bij Veere viel de motor uit. Ik had geen idee wat er aan de hand was, de motor was nieuw. Ik probeerde hem weer te starten, maar dat leverde niets op. Snel gooide ik het anker uit, want we dreven weg. Een stel jongens had ons gezien en sleepte ons met hun motorbootje naar de dichtstbijzijnde steiger. Het was zaterdagmiddag, maar na een paar telefoontjes kon er toch een monteur komen. Hij heeft alles doorgemeten, maar kon niets vinden. ‘Als je de plus en de min overbrugt, dan start je rechtstreeks van de accu en moet de motor weer lopen,’ was zijn advies.”

Een los draadje

“De volgende dag vervolgden we onze weg naar Bruinisse. Onderweg daarheen werkte de oplossing van de monteur prima en we bereikten de haven. Daar heb ik opnieuw bij een professional hulp gevraagd en de twee accu’s bleken verkeerd verbonden te zijn. Ze trokken elkaar leeg.
Ik begon alles te ontkoppelen, nadat ik de walstroom eraf had gehaald en de hoofdschakelaar had afgezet. Het elektrisch circuit was nu uit, dacht ik. Ik maakte alle draden los en kwam tijdens het klussen erachter dat ik niet alle benodigde gereedschappen had klaargelegd. Af en toe liep ik bij de klus weg om nog een schroevendraaier te pakken. Tijdens een van die momenten dat ik even weg- liep, is er een klein draadje van de min op de plus gevallen.
Dat leverde meteen kortsluiting op en de diodebrug vatte vlam. Al kloppend met mijn handen doofde ik het vuur. Ik dacht ontsnapt te zijn aan een ramp,
maar er was ook een mindraad op de
accu gevallen en die stond eveneens in brand. Ik had dat in alle hectiek eerst niet gezien. Ik pakte snel de brandblusser en voorkwam erger. Het vuur ging uit.”

Bezorgd

“De hele haven, en zeker de mensen in de boxen naast mij, stond bij wijze van spreken al klaar met hun mobieltjes om alles te filmen. Er kwam dan ook flink wat rook uit de boot. Gelukkig zit de motorruimte onder de kuipvloer en niet in de kajuit. Snel verscheen er een techneut uit de haven en ook de havenmeester stond vlot naast mijn boot. Of alles goed was, wilden ze weten. De motorruimte stond vol met poeder na de blusactie en ik
wilde dat zo snel mogelijk schoonmaken. Een goede stofzuiger, die ik nodig had, stond thuis. Ik reed van Bruinisse naar Antwerpen en terug en begon met poetsen. De dag erop heb ik alles in orde gemaakt en de motor kon ik weer op een gewone manier starten.”

Geleerde lessen

• Ontkoppel altijd je accu’s voor een klus aan de elektra.
• Leg al je gereedschap in de buurt klaar.
• Houd de brandblusser bij de hand.
  Sven: “Het bijzondere is nog wel dat de eerste aanschaf voor mijn boot een brandblusser geweest is, want de oude was over datum. Gelukkig kon ik er daarom snel bij zijn om erger te voorkomen. Toen ik de stofzuiger van huis ophaalde, heb ik meteen weer een nieuwe brandblusser gekocht. Nadat ik alles had aangesloten en de motor ging starten, deed ik dat met de nieuwe blusser in de hand.”

Voorover met je boot

In 2006 deden Huib Swets en Erik de Jong vanuit Plymouth mee aan de Round Britain & Ireland Race, een dualhanded wedstrijd met de klok mee om deze twee grote en alle omliggende kleine eilanden heen. Huibs boot Vijaya is een one­off aluminium zeiljacht van veertig voet, naar een ontwerp van Koos de Ridder, een licht en sterk schip.

“In 2005 voer ik solo de OSTAR van Plymouth naar Newport,” begint Huib. “Mijn boot en de oceaan horen bij elkaar, wist ik daarna. De Round Britain & Ireland Race is een wedstrijd met vier stops; na elke stop moet je 48 uur rusten. De tweede stop is Castlebay op het eiland Barra, een van Outer Hebrides. Na de verplichte rusttijd herstartten we in de middag. De voorspelling was westelijke wind, 35 tot 45 knopen en aanvankelijk regen. De wind was niet het probleem, maar de oceaanbodem loopt daar steil omhoog en dat zorgt voor flinke golven. Het kostte ons veel tijd om de zuidpunt van de Outer Hebrides – Barra Head – heen te komen. Daarna zetten we koers naar Saint Kilda. Na een paar uur op deze koers besloten we een time-out te nemen. We waren beiden moe en dat is voor een dualhanded bemanning niet wenselijk en zelfs gevaarlijk. Vijaya voer rustig door op de autopilot, terwijl wij een tijdje onder- deks zouden gaan slapen.”

Iets wits

Voordat Huib zich te rusten legde, keek hij nog even uit de kajuitopening naar de hoge, maar redelijk lange achteropkomende deining. Hij schoof het luik dicht en wilde gaan slapen. “Ineens hoorde ik een ontzettende herrie buiten. Ik deed mijn ogen open en zag iets wits op me afkomen. Ik maakte een flinke smak en voelde nattigheid op mijn hoofd. Ik dacht aan zeewater en veegde het weg uit mijn gezicht. Mijn hand zat onder het bloed. De boot leek gewoon door te varen en ik vroeg me af wat er was gebeurd. Ik checkte Erik en hij was oké. Ik schoof het luik open, keek naar buiten, maar alles zag er nog precies zo uit als daarvoor. Binnen was het een grote puinhoop. Ik inspecteerde de boot en kon zo snel geen schade vaststellen.”

Voorover

“Nader onderzoek wees uit dat enkele lassen van de kiel- constructie gebroken waren, maar dat de boot niet lekte. Een mesje en een blikje tomatenpuree die op het aanrecht lagen, vond ik terug, voorin de boot. Een losse schroef die ook op het aanrecht bakboord achter lag, stak met de punt in het plafond stuurboord voor. Er kon maar één ding zijn gebeurd: we waren voorover gegooid door een achterop- komende breker en 360 graden rondgegaan met mast en zeil door het water! Er was niet iets wits op mij afgekomen, ik was op het plafond gevallen!”

Reddingboot

Alles deed het nog, alleen de kielconstructie had een opdonder gehad. “Mijn oersterke schip leek niets te mankeren en aanvankelijk wilden we doorvaren. We zaten tenslotte in een wedstrijd. Toch nam ik contact op met Stornoway Radio (het kustwachtstation, red.) om te melden wat ons was overkomen. Ik gaf ook onze positie door en vertelde dat de bemanning in orde was. Het life boat station van Castlebay had dit bericht ook opgevangen en kwam naar ons toe. Ze waren al om een andere reden buitengaats en besloten even bij ons te gaan kijken. Onderweg zijn zij plat gegaan en is hun reling beschadigd geraakt. Toen ze eenmaal bij ons waren, konden we achter hen aan, tussen de eilandjes door, naar Castlebay. Terug- gaan naar de haven bleek toch verstandiger. Schipper Donald McLeod van de reddingboot is later nog onder- scheiden voor deze actie – waar ik bij was in Londen – en als ik in de buurt ben, hebben we altijd even contact.”

Gelukkig niet in de kuip

“De kielconstructie was wel beschadigd, maar volgens de werf bleek dat het nog zo stevig in elkaar zat dat we ons eigenlijk geen zorgen hadden hoeven maken. De mast was ook licht beschadigd, de terminals bovenin waren een paar millimeter naar buiten getrokken. Ik heb de mast voor de zekerheid vervangen door een nieuwe.

Erik en ik hebben het veel gehad over wat we anders hadden moeten doen. We lagen binnen en dat is volgens ons een geluk geweest. We konden niet ver vallen. Wat zou er gebeurd zijn wanneer we buiten aangelijnd hadden

gezeten? Welke krachten komen er op je lijf wanneer je boot voorover wordt gegooid? Ik moet er eerlijk gezegd niet aan denken dat we allebei in de kuip hadden gezeten. Maar als we niet waren gaan slapen, hadden we de monstergolf misschien kunnen zien aankomen en hadden we ervan weg kunnen sturen. We weten het niet. Ik denk dat ik een volgende keer precies hetzelfde zou doen: bij vermoeidheid slapen en de boot zichzelf laten sturen.
We hadden in de haven kunnen blijven, maar zoveel wind stond er nu ook weer niet. Tijdens de oceaanoversteek het jaar ervoor had ik erger meegemaakt.”

Geleerde lessen

Wat hadden Huib en Erik anders kunnen doen? “Alleen niet gaan zeilen in dergelijke weersomstandig­ heden had een koprol voorover voorkomen. Waarschijnlijk zouden we een volgende keer hetzelfde doen.”

Omslagfoto: © RNLI/DONALD MCLEOD/PETE GOSS
Foto’s: © Privéarchief geinterviwden
Tekst: Klaas Smit