Chartervaart kampt met vergrijzing en milieueisen; velen zullen stoppen

De ‘zeilende beroepsvaart’ – vroeger de bruine vloot genoemd – heeft twee loodzware jaren achter de rug. Deze klassieke schepen vergen veel onderhoud en hebben in normale tijden maar schamele winstmarges. Door corona zijn veel schippers in de schulden beland en zijn er schepen verkocht als woonboot. Nu wordt er wederom gezeild maar het is de vraag voor hoe lang.

“We varen weer en de zon schijnt,” vertelt Duitse schipper Sven Timmann (52) vanaf zijn 114-jarige klipper Ambiance. Dus het gaat goed, zegt hij, maar zeker is het voortbestaan van zijn onderneming niet. Door investeringen die de komende jaren gemaakt moeten worden wegens verduurzaming, zal het een strijd blijven om het hoofd boven water te houden. Tijdens corona heeft hij in een jaar tijd maar twintig procent van zijn omzet kunnen draaien.

Sven vaart zowel dagtochten als meerdaagse tochten vooral groepen schoolkinderen uit Duitsland. De pandemie zorgde ervoor dat hij verdere leningen moest afleggen en uitstel van afbetaling kreeg. Door de steun vanuit de overheid is het net gelukt om door te kunnen gaan met zijn bedrijf, “maar als er nog een keer een anderhalve-meterregel komt is het funest,” aldus de schipper.

Aankloppen bij Tweede Kamer

De BBZ, Vereniging voor Beroepschartervaart, beaamt deze moeilijkheden. Directeur van de organisatie, Paul van Ommen, zegt, “De vloot begint nu weer keihard met varen maar de inkomsten zijn nog mager. Veel van de groepen die nu aan boord zitten hadden twee jaar geleden reeds betaald. Dat geld is al honderd keer uitgegeven.”

Om de financieringsbehoefte van de zeilende beroepsvaart in kaart te brengen, heeft onderzoeksbureau BMC in februari een rapport samengesteld in opdracht van stichting REDDEVLOOT en de provincies Friesland, Flevoland, Overijssel en Utrecht. De Overijsselse gedeputeerde Eddy van Hijum heeft dit aan Tweede Kamerlid Hilde Palland (CDA) overhandigd. BBZ buigt zich nu over de aanbevelingen van het rapport en vermoedelijk komt het onderwerp op 11 mei aan bod in de Tweede Kamer tijdens het toerisme-debat.

Terugverdienen vóór het pensioen

Uit het rapport blijkt dat schippers de komende jaren voor grote investeringen zullen staan. Dit is vooral vanwege aangescherpte duurzaamheidsmaatregelen. Ongeveer de helft van de ondernemers zal deze uitgiftes uit de weg gaan. ‘Schippers die hun pensioen zien naderen gaan voorzichtig om met investeringen; het aantal ‘verdienjaren’ dat zij hebben is beperkt, waardoor investeringen niet meer terugverdiend kunnen worden vóór het moment van pensioen,’ staat in het rapport.

Ongeveer de helft van de schippers zal deze investeringen om te verduurzamen uit de weg gaan.

BMC Rapport ‘De investeringsagenda van de zeilende beroepsvaart en hoe deze te financieren’ 2022.

Dit geldt ook voor Sven. “Ik ben nu 52 en hoor bij de wat oudere eigenaren. Ik vermoed dat ik hier nog tien jaar mee doorga maar dan is het tijd voor iets anders,” zegt hij. Mede daarom zou hij nu geen grote investeringen doen om te verduurzamen. “Als ik honderdduizend euro moet betalen voor een nieuwe motor en een waterzuiveringsinstallatie, kan ik dat niet op tijd terugverdienen.” Hij is het eens met de milieueisen, maar kan ze niet realiseren.

In de komende tien jaar zullen volgens het rapport veel schippers hun boot verkopen waardoor de marktwaarde daalt en er langere wachttijden zullen zijn. Sven: “Als de milieueisen niet haalbaar zijn zit er niets anders op dan het schip te verkopen. Het is dan maar de vraag of er een koper is, omdat die met dezelfde problemen te maken krijgt.”

Dieselmotoren en verzegelen van vuilwatertanks

Tevens hebben veel schippers zich in de schulden gewerkt. Paul: “Velen zijn weer bij nul begonnen. Sommige ondernemers hadden hun schip vrijgevaren van schuldeisers en financierders, maar moesten daar vorig jaar opnieuw aankloppen.”

Een andere oplossing was te vinden in de privémarkt. Enkele ondernemers verkochten hun schip aan particulieren, waardoor het schip uit de vaart ging. Hier maakt Paul zich zorgen over: “De komende jaren moeten er grote investeringen worden gedaan in de schepen, zoals bijvoorbeeld het verzegelen van de vuilwatertanks en het vervangen van oude dieselmotoren. Het zou goed kunnen dat meer ondernemers ervoor kiezen om hun schip als woonboot te verkopen.” Met als gevolg dat de vloot kleiner wordt, en dat is wat de BBZ wil voorkomen.

Verlies van bemanning

Tot slot hebben veel bemanningsleden ander werk gezocht. “Maar hoe vind je nieuwe bemanningen wanneer de sector twee jaar lang op zijn gat heeft gelegen?” vraagt Paul. Ook Sven heeft hier last van: “Het is heel moeilijk om mensen te vinden die langer dan drie maanden mee willen varen. Het lijkt alsof mensen voorzichtiger zijn geworden; ze willen minder op avontuur.”

Toch ziet Sven de toekomst van Ambiance zonnig tegemoet. “Als het goed is, draai ik mijn beste jaar ooit, dus voorlopig gaan we hiermee door,” zegt Sven.