Is een laminaatzeil eigenlijk te repareren? Dit soort zeilen is niet gemaakt uit banen, maar bestaan uit één geheel. Het vervangen van een baan is dus geen optie. “Geen enkel probleem”, zegt wedstrijdzeiler en zeilmaker Harry Amsterdam van zeilmakerij UK – De Vries Sails. In de zeilmakerij in Makkum toont hij een aantal voorbeelden van zeilen met reparaties en zeilen die niet meer gerepareerd kunnen worden.
“Dát is wel een mooi voorbeeld”, zegt Harry en hij trekt een zeilzak uit de stellingkast. In de zak zit een ritselende wedstrijdgenua, een doorzichtig laminaatzeil voorzien van een spinnenweb van zwarte lijntjes. Hij rolt het zeil uit en zoekt naar het onderlijk. “Kijk, hier is de buitenste laag helemaal los.” Ter illustratie houdt hij zijn hand achter het buitenste laagje doorzichtig plastic dat heeft losgelaten van de rest van het doek. “Hier is het zeil helemaal gedelamineerd.” In de zeilmakerij ligt ook een goudkleurig laminaatzeil met een scheur bij de zeillat, ditmaal voorzien van een provisorische reparatie.
Laminaat
Een laminaatzeil bestaat uit een web van dunne lijnen, de garens. De garens zijn ingesloten in twee lagen stevig plastic genaamd Mylar. Dit plastic houdt de garens op hun plaats. De garens zijn van sterk en rekvrij materiaal, zoals koolstof, Kevlar of polyester en liggen zo geordend dat ze de krachten op het zeil het best kunnen opvangen. Zo komen de garens samen bij de hoeken van het zeil waar de krachten op het zeil het grootst zijn. In het midden liggen ze verder uit elkaar. Door deze benadering van de krachten op een zeil, worden ze beter opgevangen waardoor een laminaatzeil sterker is, beter zijn vorm behoudt en is het bovendien minder zwaar dan een conventioneel zeil van Dacron.
Laminaatzeilen worden gefabriceerd op speciale tafels of mallen. De mal is even groot als het zeil en heeft precies de gewenste vorm van het zeil. Een laminaatzeil wordt dus met een vooraf bepaalde bolling gemaakt. Als de garens op een door de computer berekend patroon zijn uitgelegd en aan beide kanten zijn voorzien van een laag Mylar, wordt het zeil verwarmd en vacuüm getrokken of geplet om de lucht eruit te krijgen. Er zijn maar een paar plaatsen ter wereld waar deze zeilen worden gemaakt.
Op de zeilmakerij in Makkum komen de laminaatzeilen opgerold binnen als een kale rol verstevigd plastic. De zeilmakers werken het zeil af door de lijken er aan te zetten en het zeil te voorzien van versterkte ogen en lattenzakken. Laminaatzeilen zijn dertig tot veertig procent duurder dan zeilen van Dacron, en slijten nog harder ook. Maar een laminaatzeil hoeft niet te worden weggegooid als het is beschadigd, ook al zijn de garens in het zeil gebroken.
Lijmen van scheuren
Ondanks de hoogwaardige garens kunnen ook laminaatzeilen scheuren. Het toverwoord bij de reparatie van een gescheurd laminaatzeil is ‘plakken’. Het plastic dat de garens in het zeil op zijn plaats houdt, is erg glad en het oppervlak is daardoor ideaal om te lijmen. Dacron doek heeft deze eigenschap niet, het oppervlak van de geweven vezels bevat relatief veel lucht, waardoor er minder plakkend oppervlak is.
Op de vraag wanneer de schade aan een zeil te groot wordt om te repareren, antwoordt Harry: “Zo lang het model nog in het zeil zit, is het de moeite om het te repareren. Mijn vorige grootzeil is een keer dwars door midden gescheurd. De hele top lag er af. Door er een ander stuk laminaat op te lijmen, hebben we het zeil kunnen repareren. De plakrand moet wel breed zijn, zodat er een groot plakkend oppervlak is. Zo’n reparatie kun je overal in het zeil doen. Tenzij het doek gedelamineerd is.”
Het is ook mogelijk om een scheur in een laminaatzeil te stikken. In tegenstelling tot stiksels in een Dacron zeil, waarbij de naald tussen de vezels door gaat en veel steken dicht op elkaar juist bijdragen aan de stevigheid van het stiksel, kan dit bij laminaatzeilen niet. Zeilmaker Foppe Slotinga van UK – De Vries Sails: “Er moet met een ruime steek worden gewerkt om te voorkomen dat er in het Mylar een soort scheurrand ontstaat, zoals bij een postzegelvel. Dan wordt het niet steviger, maar alleen maar kwetsbaarder.”
Scheurt een zeil tijdens een lange tocht of een wedstrijd, dan is het volgens Harry beslist niet slechter te repareren dan Dacron. Als een gescheurd laminaatzeil goed geplakt wordt, is er niets aan de hand. Dat het er niet uitziet, maakt volgens Harry niet uit. Als je er maar hard mee kunt zeilen. Net als bij een Dacron zeil is het wel verstandig om het zeil uiteindelijk door een zeilmaker te laten repareren.
Delaminatie
Een andere vorm van schade aan een laminaatzeil is delaminatie. Dit is het omgekeerde van lamineren; de lagen scheiden zich van elkaar. Delaminatie is meestal te wijten aan een fout bij het productieproces en valt in veel gevallen onder de garantie.
Delaminatie is meestal niet te repareren. De garens worden niet meer op hun plaats gehouden en het zeil verliest zijn vorm en zijn stevigheid. Tenzij er sprake is van plaatselijke delaminatie, dan biedt zelfklevend plastic een oplossing. Haal alle loszittende stukjes Mylar weg en plak een stikker die het beschadigde gebied ruimschoots overschrijdt. Bedenk wel dat het plakken van het plastic niet vergelijkbaar is met de manier waarop het laminaat wordt gemaakt. Daarvoor moet het worden verhit of onder hoge druk gezet. Het is verstandig om het laminaatdoek te voorzien van beschermende stukken op de plaatsen waar het veel schavielt, zoals bij de scepters en ter hoogte van de zalings.
Conclusie
Laminaatzeilen kunnen bij averij dus even goed gerepareerd worden als Dacron zeilen. Het verschil zit in de manier waarop. In tegenstelling tot Dacron is het Mylar zo glad dat lijmen voor een sterke verbinding zorgt. Delamineert een zeil, dan raakt het meestal wel structureel beschadigd en is repareren niet meer mogelijk.
Repareren van een laminaatzeil
Repareren van een laminaatzeil1. Leg het zeil zo uit dat de gescheurde einden tegen elkaar aan liggen.
2. Maak het Mylar rond de scheur schoon met een sopje. Het is niet nodig om te ontvetten met thinner.
3. Knip een sticker en neem een ruime marge om de scheur, het plakkend oppervlak moet groot zijn.
4. Plak aan beide zijdes en druk de sticker stevig aan.
Poor-man’s-laminate
Niet alle zeilen zijn volledig van laminaat of van Dacron. Een laminaatzeil kan bijvoorbeeld worden bekleed met een laagje Dacron. Deze beschermlaag heet tafetta en kan de levensduur van een zeil aanzienlijk verlengen.
Er zijn ook zeilen verkrijgbaar die wel van laminaatdoek zijn gemaakt, maar niet uit één geheel bestaan. De banen laminaatdoek zijn aan elkaar geplakt en gestikt. Dit wordt soms spottend poor-man’s-laminate genoemd, omdat het procedé goedkoper is.
Omslagfoto en foto’s: Klaas Wiersma
Tekst: Klaas Wiersma
Zoek je ook een zeilmaker, bekijk ze hier:
Quantum Sails
InSails
UK de Vries
SuperSailstore
