In Zeilen 5/2025 vertelden we waarom het verhaal van Bertus Zijdenbos altijd is bijgebleven. De Vlaardingse caféhouder die in z’n eentje rond de wereld zeilde, zonder sponsors of spektakel, maar met een stevige dosis Hollandse nuchterheid en doorzettingsvermogen. Hieronder vind je het originele artikel waarin Ben Hoekendijk – met een glimlach en een traan – verslag doet van deze bijzondere zeilreis, en vooral van de thuiskomst die alle verwachtingen overtrof.
Zeezeilen is niet alleen weggelegd voor de superrijken. Dat bewees de Vlaardingse caféhouder Bertus Zijdenbos door in 1969, als eerste Nederlander, rond de wereld te zeilen met een door Frans Maas gebouwd jacht van 11.10 meter lengte. Hij bekostigde alles uit eigen middelen.
Gerard van Straaten schilderde de Santa Maria bij de nadering van Kaapstad, met op de achtergrond de Tafelberg en de stadswijk Sea Point en de rots Lions Head.
Er zijn enkele details uit het verslag van Zijdenbos die me altijd zijn bijgebleven. Hij beschrijft die ene pan waarvan de oren afgebroken zijn, die hij maar niet weg kan doen, ‘omdat hij bij de Santa Maria hoort’. Of het onderschrift bij een foto van de schipper in de rubberboot, voordat die gestolen werd in Las Palmas: ‘Had ik hem maar.’
Als je zelf in het buitenland je bijboot bent kwijtgeraakt, weet je welke ellende achter deze zin schuilt.
Het gepruts aan een zelfbouw-stuurinrichting omdat er geen geld was om een nieuwe te kopen, sprak mij aan, omdat ik zelf de ene ‘windvaan’ na de andere bouwde.
Zijdenbos is heel nuchter. Wat je moet doen als je je eenzaam en hel voelt op zee? Ga iets repareren.
Maar vooral de toespraak van de burgemeester van Vlaardingen bij de aankomst van de Santa Maria zal ik nimmer vergeten. Ik zie de scène voor me: de gebruinde, verlegen glimlachende Bertus, ónze Bertus. Die heeft het toch maar gepresteerd! Tjonge, wat is hij grijs geworden. Kijk eens naar zijn baard, helemaal wit. De krans met bloemen ligt al klaar. En mevrouw Zijdenbos zit in haar mooiste goed naast hem.
De burgervader: ‘Meneer Zijdenbos, mevrouw Zijdenbos en familie… (je hoort op de achtergrond: ‘Geacht bruidspaar, ouders en genodigden…’). Wij willen u vandaag huldigen voor deze bijzondere prestatie, waar onze stad erg trots op is. In alle stilte, zonder al te veel tam-tam, bent u op 4 juli 1966 vertrokken. Nu, 3 jaar en 22 dagen later, op 26 juli 1969 bent u behouden teruggekeerd en hebt u afgemeerd in de haven van Vlaardingen.’ (Negen keer hoor ik ‘Vlaardingen’ noemen – héérlijk).
‘Zo lang als er mensen zijn hebben ze zucht naar avontuur, de drang om nieuwe dingen te ontdekken.
Dit is een historische week, want mensen hebben voor het eerst een voet op de maan gezet, zijn veilig op aarde teruggekeerd én de Santa Maria is na 36.350 zeemijl, veilig in Vlaardingen aangekomen.’
Iedereen ziet duidelijke de overeenkomst tussen de maanlanding en de zeiltocht van een caféhouder.
De goede opleiding van de burgemeester moet er natuurlijk ook even uitkomen: ‘Als ik terugdenk aan de Griekse mythologie, dan denk ik aan de omzwervingen van Odysseus, die weliswaar niet om de wereld zeilde, maar na de Trojaanse oorlog op zee tal van avonturen beleefde. Daarbij was ook zijn naaste familie betrokken. Zo is Odysseus’ vrouw Penelope hem twintig jaar trouw gebleven, terwijl zij bijna dag en nacht wenenddoorbracht in haar bovenvertrek.’
Ik voel het nu aankomen, het kan niet uitblijven: ‘Mevrouw Zijdenbosch ik hoop niet dat u, zich ook drie jaar lang ’s avonds wenend in uw kamer terugtrok!’
De zonen Bertus en Louis worden genoemd. Zijdenbos deed ‘slechts’ de oversteek van Nieuw-Zeeland naar Papoea-Nieuw Guinea en van Australië naar Durban alleen. Net als bij Odysseus was de tocht een familie-aangelegenheid.
De burgemeester heeft nóg een zeilende herbergier ontdekt: ‘Olivier van Noort, de waard van de Dubbele Witte Sleutel te Rotterdam. Hij lichtte op 13 september 1598 het anker en keerde op 28 augustus 1601 terug.’ Alleen jammer dat van de 248 bemanningsleden slechts 45 de tocht overleefden! Het lijkt wel Vaderlandse Geschiedenis: ‘Abel Tasman vertrok in 1642 en ontdekte Tasmanië en Nieuw-Zeeland. Barents en Van Heemskerck probeerden om de noord de weg naar China te ontdekken, en overwinterden op Nova Zembla.’
De burgemeester heeft er echt z’n best voor gedaan. Hij noemt de hedendaagse wereldzeilers, Sir Francis Chichester en de Fransman Marin-Marie die zei, toen hij in een storm onder kale mast door de golven sleurde: ‘Het is alsof je iedere halve minuut uit het raam van de tweede verdieping naar beneden wordt gesmeten.’
De vaderlandsliefde viert hoogtij: ‘U hebt niet alleen voor Nederlands vlagvertoon op de wereldzeëen gezorgd, maar ook de naam van onze goede stad Vlaardingen ver buiten onze grenzen bekendheid gegeven.’
De moraal: ‘Moge deze prestatie voor ons Hollanders een aansluiting vormen met ons roemruchte verleden en mogen wij eraan nieuwe impulsen ontlenen voor de toekomst.’
Bertus krijgt een zilveren schaal, die hopelijk in zijn café tentoongesteld zal worden. En dan – ik word even niet goed – gaat het weer verder met: ‘historische tocht’, ‘roemrijk verleden’ en ‘de eer van Vlaardingen.’
Zou ik die burgemeester kunnen afhuren, voor als ik ooit rond de wereld zeil en behouden terugkom?
Ben Hoekendijk 1993
Last modified: 17 April 2025
