Dieselmotor: 19 vragen + 8 tips

Een op de drie motorstoringen is te voorkomen. Door bijvoorbeeld iets meer zorg te besteden aan het onderhoud. Of door te weten hoe je – eigenhandig, aan boord – veelvoorkomende storingen zelf kunt verhelpen. Deze 19 meestgestelde vragen en 8 tips helpen je alvast op weg.

Dit artikel is eerder gepubliceerd in Zeilen editie 05/2021
Tekst: Geert-Jan Smolders en Vincent Bakker

Als het koud en vochtig is, waarom start de motor dan minder vlot?

Bij een koude start is al het metaal nog koud. Hierdoor is de hete lucht – die ontstaat als de zuiger omhoog gaat en die nodig is om de diesel te verbranden – al afgekoeld voordat de brandstof wordt ingespoten. Bij iedere volgende omwenteling wordt de lucht wat heter, tot deze warm genoeg is om de brandstof te ontsteken. Ook zorgt het koude weer ervoor dat de olie dikker is. Hierdoor heeft de startmotor meer moeite om het blok snel genoeg rond te draaien. Daarom zijn veel motoren voorzien van een gloeistand die de lucht voorverwarmt.

Hoeveel draaiuren gaat een dieselmotor mee?

Een goed onderhouden dieselmotor, die veel draaiuren maakt en goed op temperatuur komt, gaat 10.000 tot 15.000 uur mee. Daarna is groter onderhoud nodig, bijvoorbeeld
aan de eventuele turbo en verstuivers. Een motor die veel koude starts krijgt, kan met 2000 uur al aan revisie toe zijn. Een goede indicatie voor de staat van je motor is een koude start. Start een dieselmotor bij temperaturen onder de nul graden Celsius zonder problemen, dan is dat een goed teken!

Hoe stel je vast dat er bacteriegroei in de tank is?

Bekijk eerst het kijkglas van de groffilter: zie je smurrie of wolkjes in de diesel, dan is er iets mis. Algen kunnen ook boven in het filter groeien. Maak daarom geregeld het oliefilter open. Ruik verder eens aan de dieselvulopening: een terpentinelucht duidt op bacteriegroei. Een andere manier om bacteriegroei op te speuren is door zo laag mogelijk in je tank wat brandstof af te tappen of op te zuigen. Zie je zwarte stippen, dan is het tijd voor een schoonmaakbeurt.

Maakt het voor condensvorming uit hoeveel diesel er in een tank zit?

Het maakt niet uit of de tank vol of leeg is; de afkoelende lucht bevat zo weinig water dat dit geen problemen geeft. Tocht in een brandstoftank kan wel condensproblemen veroorzaken. Water komt meestal in je tank via de tank­ vuldop.

Hoe vaak moet je een dieselfilter vervangen?

Zoek in je onderhoudsboekje op na hoeveel draaiuren je het filter moet vervangen. Vervang het groffilter in ieder geval eens per jaar, ook als de motor niet de aangegeven hoeveelheid draaiuren heeft gemaakt; filters hebben de goede eigenschap om ook water uit de diesel te onttrekken, net als een spons. Regelmatig vervangen is dus aan te raden. Vervang het filter verder als je vuil (meer dan de gangbare paar spikkels) onder in je filter ziet liggen.

Moet je het koelsysteem ontkalken?

Ontkalken is alleen nodig bij direct gekoelde motoren, waarbij het zeewater door de motor loopt. Hierdoor kan ketelsteen ontstaan, met als gevolg dat de motor te weinig koeling krijgt. Er zijn geen duidelijke richtlijnen over hoe vaak je moet ontkalken.
Je controleert dit eenvoudig door bijvoorbeeld het warmste pijpje van de motor los te halen, bijvoorbeeld net voor de uitlaatknie, en te kijken hoeveel aanslag er is.
Ontkalk in ieder geval als je merkt dat de motor warmer wordt dan normaal. Heb je geen temperatuurmeter, gebruik dan een infrarood thermometer.

Kun je een nieuwe impeller ook verkeerd terugplaatsen?

Nee, er zit geen draairichting op de impeller en de schoepjes zijn symmetrisch. Vaak moet je de impeller draaien om deze in het huis te krijgen. Draai dan zoveel mogelijk in de normale draairichting; kijk dus even voor je de oude eruit haalt.

Is groene corrosie gevaarlijk?

Soms is wat groene corrosie zichtbaar bij de boutjes van de motor. Vaak is er sprake van spanningscorrosie onder invloed van chloorionen of ammoniakdampen. Zit de corrosie aan de oppervlakte, dan is er geen probleem. Wordt het een dikkere laag, dan moet je verder op onderzoek uit; er is misschien sprake van stroomlekkage.

Waar zit de temperatuursensor?

Doorgaans bevindt de temperatuursensor zich op het heetste deel van het motorblok: de cilinderkop. De sensor kan een aan/uit­contact zijn, dat een alarm laat afgaan als hij te warm wordt. Het kan ook een sensor zijn die de temperatuur doorgeeft aan het dashboard. Bij moderne motoren maakt de sensor vaak onderdeel uit van het motormanagement, zodat bijvoorbeeld bij een koude motor ook het maximale toerental wordt beperkt.

Wat betekent blauwe rook?

Blauwe rook duidt op verbrande smeerolie, vaak als gevolg van slijtage van essentiële motoronderdelen, zoals olie­ keerringen, klepgeleiders of zuigerveren. Het kan ook zijn dat je verstuivers meer sproeien dan verstuiven, waardoor de motor niet meer in staat is om alle diesel zuiver te verbranden. Ook als een motor lang hetzelfde toerental heeft gedraaid, kan zich op bepaalde plekken wat olie verzamelen. Als je dan gas geeft, verplaatst die olie zich wat, en verbrandt deze mee met de diesel. Dat is geen probleem.

Moet je in de winter de motor regelmatig starten?

Als de boot voor langere tijd stil ligt, bijvoorbeeld in de winter, dan is het belangrijk dat je de motor winterklaar hebt gemaakt. Zo houd je het motorblok goed geconser­ veerd, wat absoluut de levensduur kan verlengen. Tussen­ door starten werkt dan juist averechts; zodra je start moet je alles weer opnieuw winterklaar maken.

Wat moet je doen als de motor ‘zweet’?

Een oudere zwaarbelaste motor mag best een klein beetje olie ‘zweten’. Sommige motoren staan er zelfs om bekend, maar houd het wel in de gaten. Wordt het zweten meer of zie je dat veel pakkingen lekken, laat dan de carterventilatie controleren. Mogelijk is die slang te dun of verstopt, waar­ door er druk op het carter ontstaat (draai bij een draaiende motor de olievuldop los; als er nu veel lucht uit de olie­ vulopening ontsnapt, moet je het laten nakijken).

Hoe voorkom je motorgeur in onder dek?

Eigenlijk is er maar één manier om de kajuit en slaap­ vertrekken vrij te houden van dieseldampen: door de motor schoon te houden. Oudere motoren hebben soms een open carterventilatie; herkenbaar aan een 2 tot 3 centimeter dikke slang die recht naar beneden hangt en erg vettig is. Daar komt een hoop oliedamp uit. Kijk of je die slang naar buiten kunt leiden, of aan je luchterfilterhuis kunt aansluiten zodat de lucht verbrandt. Een extra ventilatieluchtaf­- en aanvoer doet ook wonderen.

Is GTL beter dan gewone diesel?

GTL staat voor gas-to-liquid en is niet per se ‘beter’ dan gewone diesel. Wel is de brandstof schoner en geeft het minder bacteriegroei. Let op dat je bij GTL vaker de rubberafdichtingen moet controleren. Ander verschil is dat GTL een lager kookpunt heeft, waardoor in een warme motorkamer dampbellen kunnen ontstaan en de motor kan gaan stotteren.

Kun je diesel en GTL door elkaar gebruiken?

Het zal niet direct kwaad kunnen, maar dieselmotoren houden niet van verrassingen en veranderingen. Een dieselmotor laat vaak een slijtpatroon zien; een andere vorm van verbranding zal dan ook zorgen voor een andere belasting van onderdelen. Probeer daarom als het even kan, te voorkomen dat je beide dieselsoorten door elkaar gebruikt.

Kun je verstuivers zelf schoonmaken?

Voor verstuivers heb je speciale gereedschappen en meet­ apparatuur nodig. Het is dus aan te raden dit door een monteur te laten doen. Onderhoud is pas na honderden draaiuren nodig. Ontluchten is ook niet nodig; de lucht wordt er door de hogedrukbrandstofpomp vanzelf uitgeperst. (Bij oudere motoren moet je soms even de leiding losmaken als het hele systeem, inclusief de hoge­ drukpomp, vol met lucht zit.) Ook dit kun je door een expert laten doen.

Hoeveel diesel mag in de tank blijven zitten?

Zolang er geen water in de diesel zit, is het geen probleem diesel in de tank te laten zitten gedurende één seizoen. Door de lage temperaturen veroudert de diesel ook langzamer.

Moet je ook de koelvloeistof vervangen?

Afhankelijk van hoeveel motoruren je draait, moet je de koelvloeistof vervangen. Eens in de drie jaar is zeker aan te raden. Het merk maakt niet veel uit; koelvloeistof is behoorlijk universeel tegenwoordig. Let wel op het juiste vulniveau: het teveel bijgevulde koelvloeistof zal bij een warme motor via de vuldop naar buiten worden geperst.

Mag je gasgeven als de boot scheef ligt tijdens zeilen?

Daar zit een duidelijke grens aan. Dit staat in de hand­leiding van de motor, bijvoorbeeld: 25 graden in langs­ richting continu, bij 30 graden maximaal vijf minuten. Je motor gaat in zo’n geval even flink roken. Als het echt extreem schuin gaat en motorolielampje gaat aan: direct helling verminderen.

Troep in je tank?

Tip 1
Een carterpomp wordt doorgaans ingezet voor het verversen van olie, maar je kunt deze vacuümpomp ook gebruiken om de brandstoftank goed leeg te zuigen of je bilge leeg te pompen. Voordeel: het is schoner en milieuvriendelijker dan aftappen. Een carterpomp kost gemiddeld 50 euro.
Tip 2
Als je echt veel bacteriegroei hebt, dan moet je eigenlijk de hele tank schoonmaken. Er zijn bedrijven die dat op locatie doen. Dat is niet eens vreselijk duur: rond de 300 euro.

Brandstoffilter met kijkglas

Tip 3
Een dieseloliefilter met een kijkglas is handig. Onthoud dan wel dat de bodem van het glas er ook uit kan zien als een laagje water, om onnodig vervangen te voorkomen.

Koelsysteem ontkalken

Tip 4
Ontkalken doe je eenvoudig met citroenzuur of azijnzuur, maar er zijn ook tal van commerciële middelen te koop.

Impeller vervangen

Tip 5
De impeller is een essentieel, maar kwetsbaar onderdeel van de motor. Doordat de impeller gedurende het seizoen slijt, moet deze af en toe worden vervangen. Een handig stappenplan vind je op Zeilen.nl/aan-boord/motor/ impeller-vervangen.

Tip 6
In plaats van het zelf te doen kun je ook een vakman inschakelen. Dat is niet eens heel duur door de lage kostprijs van de impeller.

Tip 7
Bevestig een tiewrap om de impeller, voor meer houvast bij het terugplaatsen.

Tip 8
Bij een nieuw exemplaar wordt standaard smeermiddel meegeleverd voor het invetten van de impeller, de rand van het pomphuis en de binnenkant van het deksel. Je kunt ook zuurvrije vaseline gebruiken; dit houdt het rubber soepel en voorkomt oxidatie en roestvorming.

Eerste hulp bij motorproblemen

Sinds 1989 een begrip aan boord: de Praktijkgids Dieselmotor Storingsdiagnose. In deze geheel herziene gids vind je vier duidelijke stappenplannen waarmee je de oorzaak van een motorstoring snel kunt achterhalen. Door het grote formaat, de handige ringband en de gelamineerde pagina’s is de gids makkelijk in gebruik én goed bestand tegen vocht en motorolie. De Praktijkgids kost 7,95 euro. Bestel ‘m nu via Zeilen.nl/praktijkgids.

Omslagfoto en foto’s: © Vetus/Volvo en Yanmar
Tekst: Geert-Jan Smolders en Vincent Bakker