Klussen aan je boot: polyester repareren

Dat gat in het kajuitschot zit je al een tijdje aan te kijken. Eerst kocht je een tweedehands kompas met dezelfde maat en later ging er een houten plaat overheen, maar dicht lamineren geeft nog altijd het mooiste resultaat. Hoe pak je dat aan, polyester repareren?

Een polyester boot is strikt genomen een boot van vezelversterkt kunststof, waarvan de kunststof toevallig polyester is. Een polyester boot bestaat uit lagen glasvezel die zijn doordrenkt met vloeibare polyesterhars. Door toevoeging van een harder vormen zich lange molecuulketens, die de glasvezels opsluiten. Het resultaat is een stevig, enigszins flexibel pakket. Dat pakket van lagen noemen we het laminaat.

Polyesterbouw kwam eind jaren zestig, begin jaren zeventig in Nederland op. Van de Stadt was de eerste die op grote schaal in polyester produceerde. In eerste instantie werden boten van massief (volglas)laminaat gebouwd, maar tegenwoordig zijn zowel rompen als dekken regelmatig sandwich uitgevoerd, waarbij een kernmateriaal (meestal balsahout of pvc-schuim) tussen twee relatief dunne lagen laminaat is aangebracht. Een goede hechting tussen kern en laminaten is noodzakelijk voor een stijf eindresultaat.

Welke hars?

De meeste boten zijn gemaakt van relatief goedkope polyesterhars, maar soms wordt (de iets betere en duurdere) vinylesterhars of (de nog duurdere, maar voor veel toepassingen superieure) epoxyhars gebruikt. De eerste twee harsen lijken sterk op elkaar en laten zich soortgelijk verwerken. Beide hebben echter een slechte tot matige hechting op oud laminaat en vertonen bovendien een sterke krimp tijdens de verwerking. Epoxy daarentegen hecht veel beter en krimpt nauwelijks tijdens het uitharden. Nadeel is wel dat je bij epoxy veel nauwkeuriger moet werken dan bij polyester- of vinylesterhars.

Vloeiend verlopen contactoppervlak

Wil je een gat in het polyester sterk repareren, dan is het van belang zoveel mogelijk contactoppervlak te creëren met de bestaande laag, zonder het materiaal ter plaatse dubbel uit te voeren (dubbelen). Dat doe je door de randen van het gat af te schuinen, ofwel de rand zeer precies geleidelijk af te laten lopen naar flinterdun. Je kunt daarbij uitgaan van een af te schuinen oppervlak van minimaal vijf tot tien keer de dikte van het laminaat. Als je laminaat 5 millimeter dik is, dan schuin je dus (10 x 5) 50 millimeter laminaat af. Begin het repareren van je beschadigde polyester met de volledige dikte op 50 millimeter van het gat en schuin richting het gat af tot flinterdun.

Verf of gelcoat?

Bouw de reparatie op alsof je de boot opnieuw bouwt, met een ‘mal’ aan de buitenzijde, gelcoat, glas en hars. Voor een recht kajuitschot is een mal snel gevonden; een zo glad mogelijke vlakke kunststof plaat met een losmiddel erop werkt erg goed. Werk je met gelcoat (een polyesterhars), dan ben je voor het repareren echter ook gebonden aan lamineren met polyester. Gebruik je epoxy, dan moet je het eindresultaat schilderen. In dat geval kun je als ‘mal’ een sterke huishoudfolie of een plastic vuilniszak om een plank wikkelen. (Let op, een eventuele print op de plastic zak zal ook zichtbaar zijn in de epoxy.)

Voorbereidingen

Voor een goede hechting moet je goed ontvetten. Dat kan met een ontvetter als ammonia of een oplosmiddel als aceton. Die laatste moet je goed nat aanbrengen en steeds met schone doeken wegvegen. Bij de polyesterwinkels zijn ook speciale ontvetters verkrijgbaar die het sowieso goed doen. Afschuinen doe je eenvoudig met een roterende schuurmachine, het liefst met een stofzuiger erop, want polyester- en glasvezelstof gaat overal heen. Voor grote reparaties en dikke laminaten kun je een paardenmiddel inzetten: een haakse slijper met lamellenschijf (gebruik op eigen risico). Schuur de afschuining even op met korrel 120; dat creëert een goede mechanische hechtlaag voor de epoxy.

Glasmat of glasweefsel?
De meeste glasmatten zijn aan elkaar geplakt met een lijmsoort die oplost in polyester- en vinylesterhars. Epoxy lost deze lijm niet op, waardoor het eindresultaat slecht is. De meeste glasmatten zijn niet geschikt voor verwerking met epoxyhars.

Laminaatpakket

Maak een pakket van minimaal vijf lapjes glasvezel die elkaar telkens overlappen. Glasweefsel komt in doekgewicht per vierkante meter. Gebruik voor de buitenste een lichtgewicht, dichtgeweven glasvezeldoek, bijvoorbeeld van 80 gr/m2 . De zwaardere doeken hebben een open structuur, die je makkelijk door het laminaat heen ziet na het uitharden. Met weefsel van 300 tot 400 gr/m2 kun je tussen de 0,5 tot 1 millimeter per lapje rekenen. Dat schiet lekker op als je 5 millimeter of meer moet lamineren. Gebruik voor vlakke stukken het liefst weefsel dat niet schuift, zoals vierkantweefsel, en voor rondere delen keperweefsel.

Warm of koud?
Normale epoxy laat zich meestal niet verwerken onder de 12 graden Celsius, maar er zijn uitzonderingen verkrijgbaar: zogenaamde winterepoxy.

Lapjes plakken

Klem de ‘mal’ tegen de buitenzijde van het schot en bescherm de omgeving en jezelf tegen eventuele druipende epoxy. Een werktafel bekleed met vuilniszak voldoet prima. Maak voldoende epoxy aan om het laminaatpakket in één keer aan te brengen. Strijk de reparatieplaats vast in met een dun laagje epoxy. (Let bij dikkere pakketten erop dat er warmte kan ontstaan door het uitharden.) Je kunt op elk lapje een beetje epoxy gieten en dat met een kwast of roller in het lapje werken. Aanbrengen kan zowel van groot naar klein, als van klein naar groot, afhankelijk van je overtuiging. Voordeel bij van groot naar klein aanbrengen: de eerste, grootste laag heeft maximaal hechtoppervlak.

Als de lapjes op hun plaats zitten, kun je het pakket ontluchten met een ‘dubbeltjesroller’. Om die schoon te krijgen hang je hem na gebruik in de thinner. Als laatste kun je een laag scheurweefsel (peelply) aanbrengen. Als je dat na uitharden eraf scheurt, hoef je de laag nauwelijks na te bewerken en heb je een mooi vlak resultaat – aan de binnenkant. Met wat mazzel hoef je de buitenkant alleen nog maar te schilderen om de epoxy tegen uv te beschermen. Toch nog hobbels? Dan komt met microballoons ingedikte epoxy, of gewoon kant en klare plamuur, goed van pas.

Bescherm jezelf
Ga je aan de slag met harsen met een oplosmiddel, zoals polyester en vinylester, draag dan een vol- of halfgelaatsmasker met minimaal A1-filters en nitril handschoenen. Zorg ook voor afdoende lichaamsbedekking: draag lange mouwen en was epoxy die op je huid terechtkomt, eraf met azijn; je kunt een allergie ontwikkelen voor de bestanddelen van epoxy. Ook bij het schuren van laminaat is een deugdelijk stofmasker van minimaal P2-klasse aan te bevelen. Veel glas geschuurd? Spoel jezelf aan het eind van de werkdag onder de douche eerst even lauw tot koud af. Begin je direct warm, dan kunnen die venijnige glasvezeltjes in je poriën gaan zitten en houden ze je nog langer wakker.

Dit artikel verscheen eerder in Zeilen 02-2021. Wil je meer tips over onderhoud en klussen aan je boot? Bekijk dan ons archief ‘Onderhoud & klussen‘ of stel je vraag via info@zeilen.nl en wie weet gaat ons volgende artikel over jouw klus.

Foto’s: Marinus van Sijdenborgh de Jong en Peter Schermer