Zeezeilster Eef Willems heeft een voorliefde voor zeilen op de meest afgelegen plekken ter wereld, en met name de Antarctische wateren. In Zeilen 02/2020 vertelt ze waarom precies die plek haar zo trekt. Maar wat Eef vooral drijft is de wil om te kunnen navigeren zonder afhankelijk te zijn van moderne technologie. Zélf bepalen waar je bent en waar je naartoe wilt in plaats van het simpelweg aflezen van een schermpje.
Eef verzorgt de rubriek Zeevaartkundig vraagstuk in Zeilen. In editie 10/2022 vraagt ze zich af of moderne technologieën en gps het ‘analoog’ navigeren gaat verdringen.
Niet zo heel lang geleden was navigatie een vak. Kapiteins en stuurlieden waren vaklui met een gedegen opleiding en veel ervaring. De veiligheid van schip, opvarenden en lading hing van hen af. Inmiddels lijkt navigatie meer een computerspelletje. Dankzij gps laat de elektronische kaart exact zien waar je bent. Toch is Navigatie op de Enkhuizer Zeevaartschool in aantal lesuren nog steeds het grootste vak. Waarom?
Een enkele keer wordt het me gevraagd tijdens de lessen Navigatie. “Waarom moeten we dit leren, we hebben toch gps?” Verrassend vind ik dat: je komt toch naar de Zeevaartschool omdat je een vak wilt leren? Dat een gps kan uitvallen is nauwelijks een argument, er is altijd wel ergens een reserve… Een ander argument is dat de gps niet elke referentie-ellipsoïde kent.
Ik illustreer dat met een foto van de kust van Labrador of van Groenland, waar gps en kaart makkelijk 3,5 mijl uit elkaar lopen. De track loopt over het eiland heen, toch viel het anker in het baaitje aan de zuidoostzijde. Heb je de ambitie naar minder in kaart gebrachte gebieden te gaan, zorg dan vooral dat je niet afhankelijk bent van de gps. Maar sowieso is een van de basisregels voor veilige navigatie dat je altijd minimaal twee systemen naast elkaar gebruikt. Dus nooit alleen de gps, maar altijd ook een ander systeem ernaast. Blijft natuurlijk het argument dat je toch een vakman/-vrouw wilt zijn. Dit alles nog los van de voldoening als je zélf je positie bepaald hebt.
Of is er nóg een argument?
We leven in het fossiele tijdperk. Honderden miljoenen jaren geleden zijn fossiele brandstoffen gevormd en in 200 jaar jagen we deze geconcentreerde energie erdoor. Dat die energie eindig is, is bekend. Daarvoor behoeft het vak Zeilvaart geen betoog. Zoals we ook vóór het fossiele tijdperk de oceanen bevoeren op windenergie, zo zullen we dat blijven doen, met langsgetuigde én dwarsgetuigde zeilschepen.
En satellieten?
In de toekomst zal men moeten kiezen waaraan de beschikbare energie besteed wordt. Elementaire zaken krijgen voorrang, luxe valt weg. Duizenden jaren kon de mensheid zonder vliegtuig, auto, elektrische fiets, koelkast, magnetron, tv, laptop, smartphone, robotgrasmaaimachine, plastic en satellieten. En dat kunnen we weer. Maar dan zou het wel heel handig zijn als oude wielen niet opnieuw uitgevonden hoeven worden, als oude kennis behouden is: ploegen en zaaien met paardenkracht, pottenbakken, zeismaaien en navigeren zonder elektronica. En dat kan. Maar alleen als we de vakkennis blijven overdragen, als we het in de praktijk blijven toepassen, als we de huidige luxe gebruiken maar er niet afhankelijk van worden.
Afgelopen week las ik in de Zeepost dat de British Admiralty gaat stoppen met het drukken van papieren kaarten. Argument is dat het bijwerken van de digitale kaarten onmiddellijk kan, waardoor de veiligheid op zee vergroot wordt. Maar wat blijft er over van die veiligheid als het systeem afhankelijk is van elektriciteit en satellieten? Een groot deel van de lessen in de Kleine Zeilvaart (eerste jaar EZS) gaat over het bepalen van de positie aan de hand van peilingen.
Peilingen neem je over van een kompas of pelorus, je verbetert de kompaspeiling tot een ware peiling die je vervolgens in de kaart zet. Heel makkelijk in een papieren kaart, knap onhandig in een elektronische kaart. Gevolg zal zijn dat er nóg minder peilingen genomen gaan worden, nog minder ervaring opgedaan wordt in het bepalen van de positie zonder gps en dat er nog minder ervaren zeelieden zullen zijn die het vak straks kunnen overdragen aan de volgende generatie. En zo kan er een vak verloren gaan. Laat het niet gebeuren!
Tekst en beeld: Eef Willems
Hoe kijk jij daar als lezer tegenaan? Navigeer je nog ‘analoog’ of hebben kaart en sextant plaats gemaakt voor elektronische kaarten en gps? Of heb je een ander (navigatie)vraagstuk of suggestie waarover je graag meer zou willen weten? Laat het ons weten als reactie op dit bericht of via info@zeilen.nl. Wellicht kan Eef je helpen.
Tags: zeevaartkundig vraagstuk Last modified: 19 oktober 2022
Hallo Zeilen ,
Een interresant artikel maar vreselijk achterhaalt. Eef zeilde met gasten aan boord overal op deze aardbol . En die mensen kwamen daar per vliegtuig die dus ook GPS daarvoor gebruikte. Als we maar nochtalgisch blijven doen en denken hadden we nooit vooruitgang geboekt. Ik vaar als captain op de koopvaardij en daar krijg ik dus nog wel eens een leerling van een nederlandse zeevaart school. En dan lach ik me weer rot om hun taken boekje en wel het hoofd stuk astro navigatie. Dat hebben ze nog moeten leren – zonde van de tijd – maar niets nada noppes van die zooi is nog aan boord. Veel belangrijker is dat ze de moderne middelen weten te gebruiken . ( zelf ben ik in 1983 ooit als dekjongen begonnen en heb via S 3 , S 2 en S 1 me omhoog gewerkt ) Aand boord van de koopvaardij zal geen een papieren kaart meer vinden . Die kosten geld en manuren om bij te houden dus weg want beide zaken zijn belangrijk voor de reder om voor iets anders te gebruiken.
Zelf vaar ik op mijn eigen boot – Compass 34 – Mylady al jaren rond op uitsluitend elektronische kaarten en dat is heerlijk. Ja ik heb een kompas maar een koers varen daarop heb ik laatste 31 jaar nog nooit gedaan . En peilingen nemen nee ook dat heb ik nog nooit gedaan . Maar als ik op de kust zit zoek ik wel naar de boeien die ik zou moeten zien , uit gewoonte en voor de zekerheid van het weten of alles klopt. Afgelopen zomer zat ik op de zuid kust van Newfoundland en op de kust van Nova Scotia en daar als ik wat verder binnenlands zat was het niet dik bezaaid met boeien . En je heb daar nogal eens dikke mist en dan is de elektronische kaart een uitkomst. Ik navigereen dus mbv elek kaarten op mijn laptop en heb nog twee laptop indien er iets fout gaat. En mijn systeem hoe alles is aangesloten is maar simpel want dat is waar het nogal eens fout kan gaan. Ik heb nu een GPS die zowel op GPS en Glasnost werkt en ook klaar is voor het europese satteliet netwerk.
En de wereld kan niet meer zonder GPS en dan kijk ik niet alleen naar zevaart maar ook naar andere zaken zoals de ” TomTom ” op de weg en nog duizende andere zaken waar het gebruikt wordt. De wereld zal nooit meer zonder kunnen. Vandaar dat Europa gekozen heeft om een eigen systeem op te zetten.
Dat je wel nog steeds ogen en oren moet gebruiken en niet alleen op de plotter blind moet varen tja dat ontgaat tegenwoordig het merendeel van plezier vaarders. Cap Cook heeft geweldige kaarten gemaakt met de middelen die hij tot zijn beschikking had.
Maar er zijn ik weet niet hoeveel plezier vaarders die met het mobieltje in hun hand rond varen en geen en dan ook geen enkele kennis van zaken hebben . Maar wat voor probleem is dat . Gaat het echt fout – dus al heb de meest mooie midelen bij de hand – dan bel je toch gewoon je verzekering en die betaalt wel. En dat is waar de kneep zit volgens mij. Die verzekeringen zouden veel strengere eisen moeten stellen. Ik kan die premie niet betalen dus kijk ik extra uit maar wie dat wel kan.
Met vriendelijk groeten Eelco Fransen van sv Mylady nu voor anker in Port Jefferson , Long Island Sound , USA.
Beste Eelco, ik ben het volledig met je eens. Een ding waar ik wel eens bang voor ben is dat je in een onweersbui terecht komt en de bliksem slaat in. Foetsie alle beelden. Ik heb het gelukkig nog niet meegemaakt in de praktijk maar het schijnt dat al je elektrische apparaten de geest hebben gegeven. Ik heb daarom nog oude hand gps die ik dan in een stále kist opberg. Zo kan je dan altijd nog makkelijk je positie terug vinden. Ikzelf neem examens af voor binnenvaart, zeilvaart en snelle schepen (politie, rws etc). Een hele tijd geleden had ik een kandidaat waaraan ik vroeg dat hij plotseling zijn anker verloor in de buurt van Enkhuizen (we hadden de papieren kaart uiteraard op tafel liggen) en als antwoord moet dan een positie ingetekend worden. Maar de kandidaat zei gelijk, dan druk ik op de mob knop en weet ik meteen de positie. Ik keurde dat antwoord goed maar door de oude traditie in de examenwereld heb ik daar veel commentaar op gehad. Ik bedoel, de techniek staat niet stil. Toch schuilt er ook wel weer een gevaar in dat vele met enkel een mobieltje gaan rondzeilen. Zo heb ik deze zomer op weg naar het zuiden iemand ontmoet die alleen op zijn mobieltje navionics had en daarmee navigeerde. Iedereen moet natuurlijk hetgeen doen waar ze zich veilig bij voelen. Zo heb ik overzeilers kaarten en details digitaal. En idd, de kap is al jaren niet meer van het kompas geweest.
Met vriendelijke groet, Rene a/b spartivento, Viveiro, Spanje.
Dat is een mooie praktische benadering van Eelco. Ons schip ( van de Stadt Caribbean 40) zit ook aardig volgepropt met electronica. Daar kunnen we ons langzaam aardig mee redden. Wij zijn nog niet begonnen aan echte grote tochten. De gedachte is dat het vertrouwen in ons zelf moet groeien. Dat we niet plotseling met onze handen in het haar staan en roepen “wat nu”. Bijvoorbeeld omdat alle moderene middelen zijn uitgevallen als gevolg van laat ik zeggen Murphy (je weet wel, die van de stelling ” alles wat stuk kan gaan, gaat ook stuk”). Aangevuld met dat de kans dat iets stuk gaat klein kan zijn, maar de gevolgen als het gebeurt, groot. Daarom knaagt bij ons ook de gedachte om met basale middelen positie te willen kunnen vast stellen. Kleine kans dat zon en maan en sterren ineens verdwenen zijn. Kleine kans ook dat de sextant stuk gaat. Dit niet enkel uit een gevoel van angst maar ook om dat het ons leuk lijkt dat vak te beheersen.
Neemt niet weg dat we de elektronica eigenlijk altijd gebruiken.
Het lijkt me dat iedereen die op zee zeilt moet weten wat hij/zij doet, en dus verstand moet hebben van navigatie. Dat betekent dat je ook als alles uitvalt moet kunnen bepalen waar je bent en waar je naar toe gaat met ‘klassieke’ middelen als een zeekaart, stroomatlassen, een kompas, koersliniaal etc.
Naast dat dit nuttig is, is het ook gewoon leuk om te leren en te beheersen.
Een beetje een vreemd stuk. Behalve de vraag, of het verstandig is om de klassieke kunst van het navigeren overeind te houden, poneert de schrijfster ook de stelling dat de energievoorraad op de een of andere manier eindig is en dat er binnenkort een keuze gemaakt gaat worden waar we ons restantje energie aan gaan gebruiken. Absolute nonsens. De bewezen olievoorraden zijn vandaag de dag bijvoorbeeld groter dan ze ooit in het verleden geweest zijn. En dat is slechts 1 bron van energie..
Een tekort aan energie zal de GPS de nek niet omdraaien, in elk geval.
Ik kom zelf uit de luchtvaart. In mijn opleiding in de jaren 80 heb ik nog klassiek leren navigeren. Naast het gebruik van allerlei radiobakens, traagheidsystemen en ook GPS. Sinds een jaar of 10 worden ook in de luchtvaart geen papieren kaarten meer gebruikt. De beslissing van de British Admiralty is dan ook goed te begrijpen. Het gebruik van papieren kaarten is vooral een hobby geworden. De voordelen van elektronische navigatie zijn overweldigend. De hang naar nostalgie in de zeilerij is alom aanwezig en best begrijpelijk, maar meer dan dat is het ook niet.
Eef Willems heeft het wat mij betreft goed gezien. Wij leven feitelijk bijna in een schijnwereld, onder een grote paraplu van electronische systemen.
Als het er op aan komt heeft de natuur toch het laatste woord.
Eelco Fransen heeft natuurlijk ook wel gedeeltelijk gelijk, zolang alle systemen goed functioneren.
Dat is afhankelijk van dat groepje dat ze beheerst, maar ook door het feit dat (elektrische) techniek op een zeiljacht een kwetsbaar punt blijft.
Ik vind dat de basics van de navigatie bij iedereen die met een jacht op zee vaart bekend en geoefend zouden moeten zijn.
Electronisch navigeren is wat mij betreft geen navigatie, maar niet veel meer dan schermpje kijken en op basis daarvan tactisch beslissen.
Ik vaar graag en veel op mijn plotter, met tablet en telefoon als backup, maar een gecompenseerd kompas, een mechanisch log, loodlijn en papieren kaarten gaan bij mij niet van boord.
It is a given in the history of our earth that civilisations rise and civilisations fall, some lasted a few hundred years, some a few thousand.
Our current status quo will change, to me…. that is a given. So when our technology infused civilisation starts crumbling, yes, GPS will one of the parts that will eventually fail. This personal forecast is more long term.
For the long term survival of navigation skills it does not really matter if you or I learn how to take bearings and know how use paper charts. Such decline needs a far wider and proper response. I guess as civilisation starts to wane, more manual skills will slowly be re-learned by a very wide population.
Short/medium term there are also some threats for failure, weather it be war, economic upheaval, or cyber threats. These can all put the use of GPS in jeopardy.
Yes, we could get “caught’ so to speak, without the skills and tools on our boats. If we want top prepare for that (hmmm, does that make us a prepper?), the minimum we need to do is to have the equipment on board, and a book that explains it how to use these tools. Relying on YouTube may not be an option. And your compass, do you know how accurate that is? You still have a compass, haven’t you?
Then there is the immediate malfunction. That can be local ie electrical, lighting strike, or more global, like EMP (electric magnetic pulse), ie from the sun. One needs to have the knowledge, skills and tools on board, and already using them before that single event. ie plotting the position at least once every watch. How many of the boats carry a sextant, know the correct time, have papercharts, handbearing compass, divider and all the charting tools? How many sailors can estimate or measure the boatspeed (though water) accurately? How many sailors can calculate position with a running fix? Has your bot a set of reduction tables on board for your sextant, and no, the one on your Ipad or laptop may not be available anymore. And this is not the time to check how to swing your compass, you needed to have that done years ago, or during your last refit.
And lastly, knowing how use to all the above ‘manual’ navigation skills, makes the sailor a better navigator with electronics as well. So use both, and the manual mode to the extent you are comfortable with. Most of us will not make the step or rather leap to the sextant, and that is fine too, particularly for coastal sailors.
So my message is: use your manual mode of navigation as often as possible, and then check how well you have done with the electronic gadgets.
Hehehe, you might find that after a while you do not need to upgrade all your electronics anyway or not as often, saving some money as well.
And me? Got all the navigation tools on board, can use all of them, except sextant not very well, but got the books and tables for it. And I have the electronics on board, many units are doubled up…..just in case.
Sorry for the other than Dutch language. Although I was born and raised in Holland and can still speak and read Dutch, my writing in my native tongue is limited.
Als je een tocht gaat maken (zowel op land als op water, binnenwater of open water), dan moet je je voorbereiden als bestuurder/schipper. Dat is je verantwoordelijkheid en dat doe je door op de kaart te kijken hoe je moet rijden/varen en welke herkenningspunten en evt. risico’s je tegen kunt komen. Ook bekende situaties kunnen (tijdelijk) veranderd zijn en daar moet je je ook op voorbereiden. Waar liggen de shipping-lanes, de sluizen en bruggen, de ondieptes en stroomveranderingen. De tocht bespreek je ook met de bemanning, voor het geval dat… Deze voorbereiding komt de veiligheid van schip en bemanning ten goede. Blind rijden/varen op je elektronische navigatie en pas reageren op de ontstane/ontmoete situatie is gokken op geluk.
Wat blijkbaar vergeten wordt, GPS kan met een knopje uitgezet worden. Verder kan GPS heel makkelijk gestoord worden. In deze onrustige tijden waar de spanningen steeds meer oplopen, zeker iets waar je rekening mee moet houden. Het onverwachte gebeurt.
Zo kom je op een dag in Parijs uit terwijl je gewoon naar de vrouw toe wou! 🙂 Dan kan je er alleen maar het beste van maken, in Parijs.
Een GPS ontvanger kan uitvallen, klopt dat kan. En een papierenkaart kan wegwaaien of onleesbaar worden, kan ook allemaal.
Als je dan weet dat vrijwel 100% van het beroepsvervoer over water, land en in de lucht geen papieren kaarten meer in gebruik hebben dan mag je rustig stellen dat de moderne plaats bepalende en navigerende middelen uitermate betrouwbaar en doeltreffend zijn. En zeg eens eerlijk, wie heeft er nog een wegenkaart of stratenboek in zijn auto liggen? Niemand toch. Papieren kaarten zijn achterhaald, pure nostalgie en niet meer nodig. En dat zie je bij meer vakken in het onderwijs. Daarom is het een beetje flauw om te zeggen dat alle GPS systemen kunnen uitvallen of een situatie op de Labrador eilanden als sterk argument te gebruiken. Kruip uit de VOC tijd en pas je onderwijs gewoon aan, dan hoeven wij de jonge aanwas aan boord ook niet meer uit te leggen hoe navigeren in de praktijk gaat.
GPS, Radar, …. zijn allemaal navigatie hulpmiddelen! Maar jij bent en blijft de navigator die beslist welke middelen je waar en wanneer gebruikt. En om deze beslissing goed te kunnen maken moet je de kennis hebben van de beperkingen van die middelen en de kennis hebben om ze te controleren.
Zelf ben ik ook koopvaardij kapitein en omdat je vergeleken met een jachtenschipper héél veel vaaruren maakt kom je soms dingen tegen op je ‘scherm’, hé dat kan niet kloppen. En dat moet je dus wel:
a opmerken.
b oplossen.
Dat zijn dus de momenten waar je je vakkennis qua navigatie moet hebben. Anders zou iedere boerenl*l kapitein kunnen worden.
Weten waar je vaart, waarmee je rond toert en wat je kunt verwachten bepaalt de keuze van de middelen en wat je aan kennis en ervaring nodig hebt om veilig/verantwoord aldaar te kunnen varen.
Toen de rekenmachines op scholen verschenen werd een dergelijke discussie ook gevoerd. Had je begrip voor de materie dan wist je waar de komma stond en kon je de ‘rekenmachine’ corrigeren.
Zo is het ook met navigatie. Je moet gewoon weten en begrijpen waar je mee bezig bent. Dan kun je dus ook een kruispeiling maken, weet je de elektronica te gebruiken en kun je een goede koers uitzetten op je scherm.
En vaar je langs de kust of op het IJsselmeer en weet je een kruispeiling te maken dan kijk je om je heen en heb je een veel leuker referentiekader dan wanneer je puur op je scherm staat te turen. Weet je meteen of jouw elektronica goed zit.
Note: als het scherm klein is maak ik voor het overzicht graag gebruik van een kaart.
Eef heeft wel een punt. En ik heb het al eerder voorbij zien komen en dat ik het eens ben dat je moet weten waar je mee bezig bent.
Zelf ben in rijinstructeur en krijg daar ook te maken met het digitale tijdperk.
De navigatie in de auto is net als de gps en elektronische kaart bij ons aan boord. Alleen in de auto leer ik ze aan dat het een hulpmiddel is en dat je nog altijd om je heen moet kijken om te zien wat je doet.
Dus wat mij wat betreft moet iedereen die vaart met navigatie apparatuur ook een cursus doen of weten hoe op te lossen als door middel van (om wat voor reden dan ook de stroom uitvalt) een ouderwetse kaart uit de kast te pakken.
En ik weet ook dat niet iedereen dezelfde mening heeft hierover en dat mag.
Natuurlijk heeft Eef een punt. Het gaat in deze ook niet over het volledig inwisselen van de klassieke navigatie door plotters ed., maar natuurlijk wel om behoud van theoretische en praktische kennis.
Wij hebben aan boord van KINOR altijd een sextant, almanac, plotpapier en tafels bij. Aan boord doen wij wat we willen. Om de paar jaar nemen we nog eens alle oefeningen door en lossen die op, Ocean Yachtmaster Excercises bijvoorbeeld. Er zijn nog steeds voldoende (soms zelfs nieuwe en érg goede) leerboeken en publicaties voorhanden.
Denk dat alle argumenten voor en tegen wel zijn genoemd. Wil echter toch nog één aspect toevoegen: los van de keuze voor digitale of ‘papieren’ navigatie zijn er een aantal zaken die in ALLE gevallen de aandacht verdienen. Het gaat hier om (a) goed naar buiten kijken (waterbewegingen), (b) je navigatie controleren aan kunstwerken en betonning, (c) je dieptemeter gebruiken als controlemiddel of zelfs als primair of secundair navigatiemiddel en (d) om dezelfde reden je magnetisch kompas gebruiken.
Niet alleen omdat het leuk is maar ook omdat het nuttig en soms zelfs voorwaardelijk is.
Dat een betrouwbaar back up systeem voor een veilige navigatie geen overbodige luxe is mag duidelijk zijn.
De sextant ,tijdmeter en bij behorende kennis de ‘ astronomische navigatie ‘ zijn daar onderdeel van.
De huidige gps navigatie is hier trouwens een afgeleide van.
Helaas ontbreekt deze kennis bij velen z.g.n ‘ schermen navigators ‘ .
Heeft niets te maken met ouderwets gedoe of achterhaald.
Bij het grote scheepvaartsverzekerings bedrijf Lloyds in Londen,kunnen ze u wel even bij praten over dit onderwerp.
In het jargon GPS Assisted Groundings genaamd.
Meest het gevolg van verkeerde interpretatie van Ecdis kaarten,maar helaas ook het niet begrijpen
waarop deze moderne systemen gebaseerd zijn.
Bij een technische uitval ,complete black-out van je boord systemen ,zijn velen letterlijk de weg kwijt.
De U.S Navy,heeft vorig jaar het vak astro navigatie weer geïntroduceerd als verplicht leervak op Annapolis Academy.
Commandanten bleken n.l niet instaat om een juiste positie door te geven ,nadat hun GPS systeem
op ‘ straat ‘ lag in de Pacific.
Realiseer me dat op onze meest korte tripjes, varend van boei naar boei,,je altijd wel ergens uitkom.
Maar voor langere tochten ,oceaan oversteken ,is en blijft de astro navigatie van levens belang.
Wens Eef Willems veel succes met haar inzet hiervoor.
Ooit van Vestas gehoord die met GPS op een rif voer?