Alternatief voor antifouling een seizoen lang gevolgd

Door strengere regels doen vertrouwde antifoulings steeds minder goed hun aangroeiwerende werk. In samenwerking met Hempel volgen we een vaarseizoen lang een zeiler die een alternatief voor antifouling uitprobeert, Silic One, een onderwatersysteem op siliconenbasis: van het veilig aanbrengen van de verf tot de ervaringen met aangroei en een inspectie aan het eind van het seizoen. Hoe werkt dat, en vooral: hoe bevalt het?

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met

De regels voor het gebruik van giftige biocides op het onderwaterschip van zeiljachten worden steeds strenger. Een aangroeiwerend verfsysteem kiezen voor je onderwaterschip is niet het meest sexy onderwerp voor de gemiddelde (toer)zeiler. Toch is die keuze van groot belang voor de prestaties van je boot en de impact die je als zeiler hebt op het natuurlijke milieu waarin je vaart. In Nederland mag je alleen antifouling gebruiken met een door het College voor de Toelating van Gewasbeschermingsmiddelen en Biociden (CTGB) verstrekt toelatingsnummer. Eind 2021, dus aan het eind van het volgende vaarseizoen, verlopen de meeste toelatingen van antifoulings die nu op de markt zijn. De verwachting is dat daarna nog strengere eisen zullen gaan gelden en ook dat er strenger zal worden gehandhaafd op het verboden gebruik van niet-toegelaten producten. Dat zal zeker gevolgen hebben voor de werkzaamheid van de traditionele antifoulings, die nu nog verreweg het meest gebruikt worden door toerzeilers. Het loont dus de moeite om je te oriënteren op alternatieven – en dat is precies wat John Huijbregts heeft gedaan. Huijbregts is de schipper van Leapfrog II, een Beneteau Oceanis 411 uit 1998 die hij al sinds 2000 in zijn bezit heeft. Hij besloot van verfsysteem te veranderen en een alternatief voor antifouling te gaan uitproberen. We volgen hem een vaarseizoen van begin tot eind, om zijn ervaringen op te tekenen.

Net uit het water wordt de boot schoongespoten.

In de kraan

Het is nog vroeg in het voorjaar van 2020 als Leapfrog II de kraan van Jachthaven Hindeloopen invaart en langzaam omhoog wordt gehesen. Schipper John Huijbregts staat erbij en kijkt ernaar, zoals veel zeilers een beetje onwennig als je van het ene op het ander moment van je schip af stapt en er geen controle meer over hebt. Hij heeft de boot net overgevaren vanuit de vaste ligplek in de Grashaven van Hoorn. Vandaag wordt begonnen met het aanbrengen van een nieuw verfsysteem voor het onderwaterschip. Het 22 jaar oude jacht is uitstekend onderhouden en behalve wat kleine beschadigingen aan de onderkant van de kiel is
de romp in prima staat. De rode antifouling heeft een groene, algachtige aangroei. Huijbregts bracht tot nu toe elk jaar twee nieuwe lagen antifouling aan, waarvan een deel overduidelijk nog op de romp aanwezig is. De verf die hij er niet heeft afgevaren, wordt er nu in mum van tijd afgespoten, samen met de groene laag die zich aan de romp gehecht heeft. Een rode plas vormt zich onder de boot en na het afspuitwerk wordt de romp nauwgezet geïnspecteerd.

Klik op de afbeelding om deze groter te bekijken.

Biocide-vrij

Hans Kaak en John Bloothoofd van Hempel geven Huijbregts advies en assisteren hem bij het aanbrengen van het systeem. Het gaat om het op siliconen gebaseerde Silic One. “Geen antifouling dus, maar fouling release”, zegt Bloothoofd. Het product dat wordt gebruikt op de romp van Leapfrog II, is biocidevrij en er is dus geen vergif dat het aangroeiwerende werk doet. Maar wat dan wel?
“De speciale siliconenbasis geeft het oppervlak van de coating op water lijkende eigenschappen. Daardoor hechten organismen minder snel aan de romp en vallen ze er bovendien veel sneller af als de boot in beweging is.”
Hij klopt nog eens op het onderwaterschip. “Als we deze straks geverfd hebben, wordt hij zo glad dat aangroei vrijwel geen kans krijgt. Daarom zijn er geen giftige biocides nodig en bovendien hoef je minder vaak je verfsysteem te vervangen want het systeem dat we er nu op gaan aanbrengen, gaat zeker twee vaarseizoenen mee.”

Losse deeltjes

Het systeem kan op een nieuwe ondergrond worden gebruikt, maar is vooral geschikt om aan te brengen over een bestaande antifouling heen. Dat maakt het makkelijk om over te stappen. De nieuwe lagen moeten natuurlijk wel goed kunnen hechten op de ‘oude’ ondergrond en daarom moeten oneffenheden, uitsteeksels en losse antifouling worden verwijderd. De hogedrukspuit rekent daar meestal wel mee af, zoals bij Leapfrog II, maar anders gaat dat ook prima met een schraper of eventueel licht schuren. Beschermende kleding en stofmaskers zijn essentieel, benadrukt Hempel. Schuurstof van antifouling is bijzonder slecht voor je, hoe mooi je jacht ook is. De inspectie van de romp van Leapfrog II levert tevreden gezichten op. De hogedrukspuit heeft met ruim 250 bar vrijwel alle loszittende deeltjes verwijderd en de ondergrond die is achtergebleven, is op wat kleine plekjes na mooi glad en egaal, en hecht overal nog uitstekend op de romp –prima geschikt als ondergrond voor het nieuwe systeem, dat uit drie componenten bestaat.
De benodigde blikken staan al klaar en Bloothoofd vertelt wat er gaat gebeuren. “Allereerst gaan we straks beginnen met Silic Seal, een tweecomponentenprimer die de onderliggende laag goed afsluit en laat hechten. Deze laag heeft een mooie roze kleur en dekt de onderliggende antifouling goed af. Vrij snel daarna, bij de huidige temperatuur van 15 graden zo’n vier uur later, gaan we verder met de volgende laag, de zogenaamde Tiecoat. Dat is een speciale verankeringslaag tussen de ondergrond en de toplaag aan de buitenkant. Tiecoat heeft een prachtige gele kleur die je niet lang zult blijven zien, want maximaal 48 uur later beginnen we met de Silic One, de spiegelgladde toplaag op siliconenbasis. Omdat we dit systeem er nu nieuw opzetten brengen we twee lagen van de felrode Silic One aan. Daarmee is de boot voor minimaal twee vaarseizoenen beschermd. Pas na twee vaarseizoenen hoeft de eigenaar dan weer één nieuwe laag op dit systeem aan te brengen, en daarmee kan hij dan ook weer twee seizoenen varen. Over twee jaar heb je dus een stuk minder werk te doen. De laag die je dan aanbrengt, kun je zonder schuren of voorbehandeling gewoon over het schoongespoelde en stofvrije onderwaterschip zetten. Op lange termijn scheelt dat een hoop liters biocidehoudende antifouling die anders deels in je eigen vaarwater terecht waren gekomen.”

De Silic Seal gaat over de bestaande antifouling heen en vormt de basis.

Aan de slag

Bij de planning van het schilderwerk is het essentieel om met de temperatuur rekening te houden. Vooral in het vroege voorjaar kan het koud zijn en zijn de temperatuurverschillen over de dag groot. De temperatuur heeft veel invloed op de overschilderbaarheid van de verschillende lagen; de 15 graden in Hindeloopen is een goed begin.
Dan begint het echte werk. Iedereen draagt een masker, bril, handschoenen en een beschermende overall. De verwachting voor de komende dagen is in ieder geval droog weer, met oplopende temperaturen. Het onderwaterschip van Leapfrog II is schoon, droog en stofvrij, en klaar voor de eerste laag, Silic Seal.
De tweecomponenten epoxy primer is erg dun en prettig te verwerken. De verf trekt in de lege matrixstructuur van de onderliggende antifouling en zorgt voor een stevige basis. De laag heeft slechts een droge laagdikte nodig van zo’n 25 micron en wordt met een korte vachtroller aangebracht.
Na twee uur doorwerken is de romp mooi roze geworden en is niets meer te zien van de onderliggende antifouling.

Timing

Voor de volgende laag is tijd een factor. De tweede laag moet zo ingepland worden dat de maximale overschildertijd niet overschreden wordt. De zon is inmiddels doorgebroken en het loopt richting de 18 graden. We hebben nu zo’n vier uur de tijd voor de volgende laag, de Tiecoat. Deze verankeringslaag wordt met een korte vachtroller aangebracht en is ook op siliconenbasis. De textuur is wat dikker en de verf voelt rubberachtig aan. De laag moet flink dik gesmeerd worden, tot een droge laagdikte van 80 micron. Dat is zwaarder werk dan bij de primer, maar na een middag flink doorwerken zit het erop en heeft Leapfrog II een volledig geel onderwaterschip.
Deze lagen moeten minimaal 16 uur drogen, maar zeker niet langer dan 48 uur. De volgende laag, de Silic One toplaag, kan er dus de volgende dag op worden gezet. De felrode toplaag voelt wat fluweelachtig aan en eenmaal aangebracht krijgt de romp een prachtige glans. Na het verven ruimen we alle materialen meteen op.
De romp bevat nu drie lagen en alleen de laatste laag, Silic One, moet er nog op worden gezet. Het is ’s nachts 10 graden en dat betekent dat ook de allerlaatste laag er minimaal zestien uur later kan worden opgezet. Er is geen maximale overschildertijd, dus twee dagen later kan ook. Dan is het inmiddels voorjaar en in de middagzon ruim 20 graden – heerlijk om buiten te werken, maar ook de verf wordt er een stuk soepeler van en smeert lekker. De laatste laag moet 24 uur uitharden voordat de boot weer te water kan. Als Leapfrog II weer in de hijsstroppen hangt voor haar tewaterlating, kijkt John Huijbregts tevreden naar het onderwaterschip: strak in de lak met een prachtige glans die hopelijk gaat bijdragen aan een aangroeivrij vaarseizoen. De boot gaat te water en we spreken af dat we elkaar in oktober weer treffen om de romp te bekijken. Niet lang daarna vaart hij de haven uit en gaat het zeil omhoog. Schip en bemanning glijden een bijzonder vaarseizoen tegemoet.

Klik op de afbeelding om deze groter te bekijken.

Het resultaat na een vaarseizoen: zo goed als schoon en spekglad.

Hijsen in de herfst

Als we elkaar weer zien, is het oktober. Het waait hard, maar het voelt nog iets te warm voor echte herfst. Voor veel zeilers zit het vaarseizoen erop, maar Leapfrog II blijft deze winter in het water. Ze ligt nu in de haven van Hindeloopen, te wachten op een korte hijsbeurt voor de inspectie van het onderwaterschip. Huijbregts zit met zijn zeilmaat aan de koffie en vertelt over zijn vaarseizoen.
“Door Covid is het allemaal heel anders gelopen dan we van plan waren, maar dat geldt denk ik voor iedereen. Het was dit jaar een stuk drukker op het water en iedereen bleef dichter bij huis. Ons plan was om naar London te gaan en daar is natuurlijk niets van gekomen, maar de boot is goed gebruikt dit jaar. Mede door corona hebben we veel gevaren, alleen niet zo ver weg. Een aantal keer naar Texel, Vlieland en Terschelling, veel op het IJsselmeer en we zijn ook Friesland in geweest. Al met al hadden we een uitstekend vaarseizoen, al was het vrij druk overal.”

Klik op de afbeelding om deze groter te bekijken.

Over hoe het met zijn nieuwe verfsysteem gegaan is, is hij duidelijk. “Los van het feit dat het goed voelt om zonder gif op mijn boot rond te varen, heb ik van aangroei dit jaar niets gemerkt. De boot is flink in beweging gebleven; dat werkt natuurlijk altijd mee. En ik ben geen wedstrijdzeiler, maar ik had toch het vermoeden dat we een half knoopje sneller waren. Maar dat kan ik me ook hebben ingebeeld,” zegt hij met een glimlach. Dan komt er opeens beweging in de haven en de kraan komt tot leven. De mannen van Jachtservice Hindeloopen staan klaar. “We moeten!,” roept John en de bemanning komt in actie.
Niet veel later staan we nieuwsgierig te kijken hoe de boot langzaam uit het water omhoog komt. Hoe ziet het onderwaterschip eruit? Ook Hans Kaak van Hempel is van de partij. “Het is toch altijd weer en beetje spannend om te zien of je product doet wat je beloofd hebt,” zegt hij eerlijk.
Hij wordt niet teleurgesteld. Huijbregts had al niet veel gemerkt van aangroei en dat blijkt ook als de romp geheel uit het water is. Op een dun randje groene aanslag onder de waterlijn na is het onderwaterschip helemaal schoon. De rode Silic One glimt alsof hij er nog maar net op zit en de waterdruppels glijden van de romp alsof het olie is. De boot blijft even hangen voor een nadere inspectie door Bloothoofd en kan dan weer terug in zijn element. Huijbregts poseert voor zijn boot voordat die weer te water gaat. “Dat valt beslist niet tegen jongens,” zegt de tevreden schipper terwijl hij zich alweer klaarmaakt om aan boord te stappen. Deze winter vaart hij lekker door. Als alles volgens plan gaat, hoeft hij pas over anderhalf jaar weer iets aan zijn onderwaterschip te doen.

Meer informatie: www.hempelyacht.nl

Klik op de afbeelding om deze groter te bekijken.

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met Hempel