Sailors for Sustainability: Transition Town Totnes

Eerder op onze reis bezochten we het Schotse ecodorp Findhorn. Die gemeenschap is helemaal ingesteld op een duurzame levensstijl. Maar wat doe je als je in een doorsnee dorp woont en daar iets wilt doen aan klimaatverandering? Rob Hopkins heeft een oplossing gevonden. Hij schreef het boek The Transition Handbook over de overgang naar een duurzame, olie-onafhankelijke en zelfredzame samenleving. Zijn theorieën brengt hij in de praktijk in zijn woonplaats Totnes. Nieuwsgierig zetten we koers naar Zuid-Engeland.

Vanaf het Schotse Isle of Islay zeilen we de Ierse Zee in. Tot de Isle of Man is het hard werken onder ruige omstandigheden, maar daarna maken we dankbaar gebruik van een stabiele oostenwind. Drie dagen en nachten zeilen we halve wind een zuidelijke koers. We ronden de beroemde vuurtoren van Land’s End, het zuidwestelijkste puntje van Groot-Brittannië. Vanaf hier hebben we de wind vol tegen, dus besluiten we aan te leggen in Penzance. Daar pakken we een trein naar Totnes. Niet zo leuk als op eigen kiel de River Dart op varen, maar onder deze omstandigheden wel zo handig.

Transitie van onderaf

Totnes

Rob is zelf niet ‘in town’, maar een van zijn medewerkers Hal Gillmore ontvangt ons allerhartelijkst. We mogen zelfs in zijn tuinhuis logeren. Van hem leren we hoe de transitie precies verloopt. “We coördineren in Totnes verschillende projecten op het gebied van lokaal voedsel, hernieuwbare energie, energieneutraal wonen en de lokale economie”, vertelt Hal. “Wij stimuleren de transitie, maar de bewoners doen het uiteindelijk zelf. Een van de eerste initiatieven was erop gericht elkaar als buurtbewoners beter te leren kennen. Dat mensen elkaar kennen en samen de schouders eronder zetten, is namelijk een essentieel ingrediënt voor succes.” Hoe dat in z’n werk gaat? Hal legt het uit tijdens een rondleiding door het dorp.

Dichterbij is duurzamer

Ivar bij een Totnes public garden

Bij een uit de kluiten gewassen groenstrook langs de openbare weg blijven we staan. Op dit stuk grond stonden sierplanten, maar nu kweken enthousiaste buurtbewoners er eetbare planten en kruiden. Een zelfgemaakt bord met de daarop “public garden” geeft aan dat iedereen mag plukken. “Het gaat in de eerste plaats om bewustwording”, licht Hal toe. “Openbare ruimte kan worden gebruikt voor voedselvoorziening.” Even later staan we bij een voortuin van een rijtjeshuis. Waar eerst alleemaal gras lag, groeien nu prei, uien, wortelen, kruiden en fruitbomen. Een enorme cultuuromslag, vertelt Hal. “Vroeger was dit ondenkbaar, en zou je worden uitgelachen door je buren. Nu wordt het steeds normaler.”

Klinkt mooi allemaal, maar tuinieren kost een hoop tijd. Niet weggelegd voor jonge gezinnen met werkende ouders, lijkt ons. “We doen aan garden dating. Mensen met tuin maar zonder tijd koppelen we aan mensen zonder tuin maar met tijd. Het versterkt de gemeenschapszin in de buurt én verspreidt kennis over eten kweken. De opbrengst wordt onderling verdeeld. Het is een van onze succesvolste projecten”, vertelt Hal trots.

Eigen productie tegen grondstofverspilling

Terwijl we verder wandelen, wijst Hal ons op een ander voordeel van eigen eten kweken. “Er is veel minder voedselverspilling. Als je iets nodig hebt, haal je het uit de tuin. Mensen gaan veel bewuster om met eten als ze zelf moeite hebben gedaan om het te kweken.”

Lokale voedselproductie helpt de gemeenschap ook minder afhankelijk te worden van olie, een van de doelstellingen van de Transition Town-beweging. Veel eten wordt immers gemaakt met hulpmiddelen als kunstmest, pesticiden en herbiciden. Die zijn niet alleen ongezond voor bodem, mens en dier, maar worden ook gemaakt van eindige, fossiele grondstoffen. Bovendien is voor het vervoer over lange afstanden veel brandstof nodig. Wanneer er lokaal volgens biologische principes wordt gekweekt, zijn geen chemicaliën, transportbrandstoffen en verpakkingen nodig. Ook dat is duurzamer.

Hernieuwbare energie, lokaal opgewekt

Aan de rand van het dorp komen we bij de Archimedes screw. We zien twee grote, schroefvormige raderen langzaam ronddraaien in het stromende water van de

Lokaal waterkracht station

River Dart. Zij produceren elektriciteit. Omdat de rivier door het dorp stroomt, is waterkracht een voor de hand liggende keuze om de lokale energievoorziening hernieuwbaar te maken. Uiteraard zorgt een vistrap naast de moderne waterraden ervoor dat vissen makkelijk kunnen passeren.

Ruim tien procent van het stroomverbruik in Totnes wordt zo opgewekt. Daarnaast maken de bewoners van het dorp gebruik van windturbines en zonnepanelen. Zo benutten ze de lokale mogelijkheden om hernieuwbare energie op te wekken en de CO2-uitstoot van de gemeente te verminderen.

Energieneutraal wonen

Terug in het dorp bezoeken we ecohomes, die vandaag open deur hebben. Buurtbewoners leren van elkaar onder het motto ‘gluren bij de buren’. We zien veel initiatieven met isolatie en energiebesparing. Ook zonne-energie op daken is in opmars. Transition Town Totnes faciliteert de gezamenlijke aankoop van de panelen.

Nieuwbouw van een ecohome

Bij een nieuwbouwwoning legt een lokale aannemer uit wat ze gedaan hebben om het huis energieneutraal te maken. “We maken zo veel mogelijk gebruik van hout en andere natuurlijke materialen. Ook zijn de muren en het dak zeer goed geïsoleerd. De ligging is zo gekozen dat er veel ramen en een groot dakoppervlak op het zuiden gericht zijn. Zo kan de zon de binnenruimtes overdag verwarmen en is er veel ruimte voor zonnepanelen op het dak.” Het huis kan met één warmte-koudepomp verwarmd worden, maar de bewoners hebben om budgettaire redenen voor een houtkachel gekozen.

Stimulans voor de lokale economie

Al die lokale activiteiten bevorderen de plaatselijke economie. Er is zelfs een eigen munt: het Totnes Pound. Deze munteenheid is net zoveel waard als het pond sterling en je kunt ermee betalen bij deelnemende winkels in het dorp. We leren dat het meer om waardebonnen gaat dan om officieel geld, maar toch. Het zorgt ervoor dat geld in de gemeenschap blijft en dus lokale banen stimuleert.

Not made in China store

Dat de middenstand er wel bij vaart, leiden we af aan het grote aantal bijzondere winkels in High Street, dé winkelstraat van Totnes. Zo vind je er een winkel met biologische streekproducten en is er een aantal verse bakkers, theehuizen en restaurants. Leegstand is er niet en ketenwinkels zijn er nauwelijks. De nadruk op lokaal komt waarschijnlijk het meest tot uiting bij de winkel Not Made in China, die lokale producten verkoopt.

Transitienetwerk

Het succes van duurzame transitie in Totnes is niet onopgemerkt gebleven. Het initiatief heeft navolging gekregen in meer dan 1.100 dorpen en steden in 43 landen. Om kennis en ervaringen uit te wisselen, is het Transition Network opgericht. Ben je nieuwsgierig of er in jouw woonplaats ook zo’n transitie-initiatief is of wil je er zelf een beginnen?
Kijk eens op transitionnetwork.org en sluit je aan.

Meer informatie? Klik hier voor ons uitgebreide Engelstalige artikel