Wolk van de week

Wolk van de week: cumulus

Bloemkolen, bubbels en bosbranden.

11:59

Als zeilers hebben we veel te maken met wolken. Regen, wind, sneeuw of hagel; de ene wolk is de andere niet. Van wollige schaapjes tot donkere stapelwolken, allemaal proberen ze je wat te vertellen. Welke wolken zijn er en wat kunnen we hieruit aflezen?

Elke week presenteert Zeilen een wolk met informatie die goed van pas komt tijdens het varen.

Bloemkolen

Vandaag houden we een bekende wolk tegen het licht; de cumuluswolk. De cumuluswolk is een echte basiswolk. Hij representeert een van de tien wolkengeslachten, die weer allemaal onderverdelingen kennen. Cumulus is een Latijns woord wat ‘stapel’ of ‘hoop’ betekent, maar in Nederland noemen we hem de ‘bloemkoolwolk’. Het is de typische wolk die een kind zou tekenen.

De wolk oogt dus als een bloemkool, die felwit kleurt aan de bovenkant, en donkergrijs aan de onderkant. De bloemkoolwolk kan op zichzelf verschijnen, in clusters of lijnen en hangt onder de 2000 meter hoogte. Hoe meer wind er staat, hoe meer gerafeld de wolk of wolkenpartij eruit ziet.

Bubbels, bosbranden en fabriekstorens

De bloemkoolwolk ontstaat wanneer de atmosfeer in de onderste luchtlagen onstabiel is. Dit kan voorkomen wanneer de temperatuur van de lucht boven het aardoppervlak lager is dan het aardoppervlak zelf. Wanneer de lucht opwarmt, stijgt hij in de vorm van een plaatselijke luchtbel op. Eenmaal hoog in de lucht koelt de lucht weer af. De aanwezige waterdamp in de lucht condenseert, wat er uitziet als een wolk. Dit noemen we ook wel atmosferische convectie.

Dit is echter niet de enige manier waarop er door convectie cumuluswolken ontstaan. Atmosferische convectie kan ook ontstaan door vulkaanuitbarstingen of natuurbranden (‘flammagenitus’). Bovendien kan er convectie ontstaan boven koeltorens van krachtcentrales. In dit geval wordt er ‘homogenitus’ toegevoegd aan de naam.

Mooi-weer-wolk

Hoewel de cumuluswolk dus, zoals elke wolk, uit kleine druppeltjes water bestaat, zorgt hij zelden voor regen. Het is een echte mooi-weer-wolk, wijzend op stabiel, helder, droog en zonnig weer. Pas wanneer de wolk zich uitbreid tot een serieuzere, grote wolk, kunnen er buien uitkomen. De bovenkant bolt dan steeds meer op. Het is dan vaak geen cumuluswolk meer.

De cumuluswolk is een echte oer-Hollandsche wolk, een oude bekende in onze bewolkte geschiedenis. De wolk vormt zich vaak op een heldere ochtend, waarbij het grondoppervlak wordt opgewarmd. Zijn maximumomvang bereikt hij halverwege de middag, waarna hij in de vroege avond verdwijnt. Overdag is de wolk voornamelijk boven land te zien, in combinatie met zeewind. s’ Nachts vormt hij zich boven de zee dichtbij kusten, gedreven door landwind.

Voor of achterlangs varen?

Wolken worden weliswaar door wind gedreven, maar weing mensen realiseren zich dat wolken op hun beurt ook de wind beïnvloeden. Zo vind er verticale windstroming plaats in en nabij een wolk. Als zeiler kan je hier goed gebruik van maken.

Rondom een wolk wordt lucht aangezogen die de wolk voedt. Hierdoor zal aan de voorkant van de wolk, ten opzichte van de beweegrichting van de wolk, weinig wind zijn. De heersende en instromende wind heffen elkaar gedeeltelijk op. Vlak achter de wolk zorgen de twee windkrachten juist voor een sterkere wind. Langs de flanken van de wolk zal de wind afbuigen richting de kern van de wolk. De wind waait naar de wolk toe.

Wind in en nabij wolken: instromende lucht bij een wolk als het droog is en uitstromende lucht bij een wolk waar neerslag uit valt.

Bedenk je wel, dat wanneer het regent, dit proces zich omkeert. In deze situatie bevind zich aan de voorkant van de wolk meer wind en aan de achterkant juist weinig. Over het algemeen zijn uitstromende winden sterker dan instromende winden. Bij instromende winden is het wegvallen van de wind vooraan de wolk juist sterker. Naast de windsterkte, verandert dus ook de windrichting.

Serieuze wolken

Hoewel je hier als zeiler goed op kan anticiperen, kan de wind onvoorspelbaar zijn en bij serieuzere wolken enorme krachten aannemen. Houd dan ook goed in de gaten wat voor wolk het is en hoe deze zich gedraagt. ‘s Nachts is het bijvoorbeeld lastig te zien en te voorspellen hoe een wolk zich ontwikkeld. Bij te harde wind is reven en dwars uitvaren weg van de beweegrichting van de wolk een goede optie. Meer over tactieken rondom instromende en uitstromende wind lees je in een eerder artikel van Zeilen.

Bij de cumuluswolk hoeven we ons hier gelukkig meestal geen zorgen over te maken. De onschuldige bloemkoolwolk onthoudt ons niet van een een zonnige dag en een lekker windje.

Omslagfoto: cumuluswolk (c) Dmitry Makeev, CC BY-SA 4.0 via Wikimedia Commons

Tags: , Last modified: 24 november 2022
Sluiten