Wat moet er in de EHBO-doos?

Zeer gedisciplineerde schippers zullen de EHBO-doos na elk gebruik netjes bijvullen, maar op de meeste boten wordt de verbandtrommel zo weinig aangesproken, dat een jaarlijkse controle niet nodig lijkt. Toch is het up-to-date houden van de eerstehulpuitrusting van groot belang, weet apotheker Bart Jansen.

Zeilen is, hoe je het wendt of keert, geen ongevaarlijke bezigheid. De boot, het werkplatform van de zeiler, staat meestal onder een helling en beweegt bovendien door golven die nooit helemaal voorspelbaar zijn. Wie zich aan boord niet goed vasthoudt, maakt onherroepelijk een keer een smak. Vandaar de veelgehoorde spreuk: één hand voor jezelf en één voor de boot. Als zeiler heb je bovendien te maken met grote krachten. Schoten worden niet voor niets op lieren belegd en trimlijnen vele malen vertraagd. Het verkeerd vieren van een schoot resulteert in blaren en een klap van de giek heeft iedereen wel eens gehad. En dan is er nog zeeziekte, die zelfs de meest ervaren zeiler verandert in een futloos hoopje ellende.

Een EHBO-doos behoort dan ook tot de vaste inventaris van elke boot. Maar niets is ergerlijker dan er tijdens een stresssituatie achterkomen dat de eerstehulptrommel niet is bijgevuld na het vorige gebruik.

Controle

Het is verstandig de EHBO-doos voor of na elk seizoen te controleren. De meeste dozen hebben een inventarislijst. Met behulp van deze lijst kan de inhoud worden nagelopen. Is er geen inventarislijst, dan kan de trommel ook naar de apotheek worden gebracht. De meeste apotheken zullen de controle gratis uitvoeren en de doos bijvullen.

Voordeel van het zelf uitvoeren van de controle is da je de inhoud van de doos leert kennen, waardoor handelen in een noodsituatie met een gewond bemanningslid efficiënter verloopt. Voer je de controle zelf uit, let dan niet alleen op de aanwezigheid van alle medicijnen die op de inventarislijst staan. Kijk ook naar de conditie van het materiaal. Door de vochtige en soms zoute omstandigheden aan boord, gaan zelfs rvs scharen en pincetten vroeg of laat toch roesten. Medicijnen en verbandmiddelen hebben een houdbaarheidsdatum. Een wondsnelverband of een fixatiewindsel zal niet meteen na deze datum bederven, zoals een pak melk dat doet. Maar de fabrikant kan na het verstrijken van die datum niet garanderen dat de eersthulpmiddelen nog steriel zijn. Van medicijnen kan de werkzaamheid afnemen. Bedenk dat de vochtige en ‘s winters meestal niet verwarmde boot geen ideaal milieu is om medicijnen in te bewaren.

Verschillende sets

Er zijn veel verschillende EHBO-dozen te koop. Van kleine, lichte etuitjes tot grote professionele koffers. De keuze voor de meest geschikte set hangt af van het vaargebied, het aantal opvarenden en of er kinderen mee varen. Volgens zeilende apotheker Bart Jansen is een doos voor ‘in en om het huis’ voldoende voor de meeste boten. Bart: “Wij hebben aan boord van Raspa twee EHBO-koffers. Eentje voor de grijp en één die is bedoeld voor lange reizen. De schipper heeft een wereldreis gemaakt met deze boot en de grote doos, eigenlijk meer een boordapotheek, is nu onderdeel van de vaste inventaris. In deze doos zitten onder meer injectienaalden, hechtmateriaal, antibiotica, verschillende crèmes tegen uitslag en stevige pijnstillers als morfine. Maar ook middelen tegen uitdroging en zeeziektepillen. De kleine doos is bedoeld voor ongelukken aan boord, denk aan snijwonden, kneuzingen en brandwonden.”

Volgens Bart is het zelfs bij een meerdaagse tocht of wedstrijd niet nodig om een grote EHBO-doos aan boord te hebben. “We zouden die grote doos wel thuis kunnen laten. Als er aan boord iemand ziek wordt of ernstig gewond raakt, dan moet die persoon zo snel mogelijk van boord. In Europese wateren is dat overal mogelijk, binnen een paar uur kan een reddingboot of een helikopter bij de boot zijn.”

Basis verbanddoos

De ‘in en om het huis’-set die Bart Jansen noemt voldoet als EHBO-doos voor aan boord. Toch is het niet onverstandig om er zelf nog enkele specifieke spullen aan toe te voegen die in voorkomende gevallen op het water van pas kunnen komen. Beter mee verlegen, dan om verlegen.

• Wonden:
  Natuurlijk bevat de EHBO-uitrusting pleisters. Deze zullen het meest worden gebruikt. Pleisters zijn per stuk verpakt of kunnen op het gewenste formaat van een rol worden geknipt. In het laatste geval is een schone, scherpe schaar onmisbaar.
  Om ontstekingen tegen te gaan moet elke wond eerst worden schoongemaakt en ontsmet, daarvoor is Betadine of Sterilon onmisbaar.
  Iedereen kent het verschijnsel dat een pleister niet wil plakken op een natte vinger. Er zijn tegenwoordig allerlei watervaste pleisters in de handel. Het loont om die aan boord te hebben.
  Bij wonden die blijven bloeden, voldoet een pleister niet, maar is een wondsnelverband of een gaaskompres nodig. Een wondsnelverband plakt zelf, maar gaasjes moet worden vastgeplakt met hechtpleister. Bij schaaf of brandwonden is zalfgaas beter dan een gaaskompres. Met elastisch fixatiewindsel kan een gaasje worden vastgezet op bewegende lichaamsdelen. De handen van de persoon die de eerste hulp verleent, moeten schoon zijn. Daarvoor zijn reinigingsdoekjes handig. Wegwerphandschoenen kunnen eveneens uitkomst bieden.
• Kneuzingen en botbreuken:
  Met een driekante doek kan een mitella worden gemaakt. Voor het aanleggen van een steun of drukverband gebruik je een steunwindsel.
• Te koud of te warm:
  Aan elke doos is een isoleerdeken toegevoegd. Dit is een reddingsdeken van goud- en zilverfolie die beschermt tegen onderkoeling, wind of overmatig zonlicht. Onderkoeling treedt snel op bij iemand die in het water heeft gelegen. Dit is dus een belangrijk onderdeel voor een nautische eerstehulp uitrusting.
• Brandwonden:
  De kans om een brandwond op te lopen door kokend water is in een bewegende kombuis groter dan in de keuken thuis. Brandwonden moeten natuurlijk eerst worden gekoeld met liefst stromend water gedurende twintig minuten. Daarna is het van belang de wond steriel te houden. Brandwondenzalf, extra gaasjes en handschoenen kunnen van pas komen.

Cursus en naslagwerk

Het is verstandig om te zorgen dat er aan boord altijd een persoon is die een EHBO-cursus heeft gevolgd. Bij zeilwedstrijden over lagere afstand is dit zelfs vaak verplicht.

Een medisch naslagwerk hoort thuis in elke boordbibliotheek. Het Oranje Kruis Boekje wordt gezien als de officiële handleiding tot het verlenen van Eerste Hulp. Heb je de Reeds Almanac aan boord, dan ben je reeds voorzien. Deze bevat namelijk een omvangrijk hoofdstuk over First Aid. Let op: dit is wel in het Engels.

Apotheker Bart Jansen wees bovendien op een app voor de iPhone. De Ship Captain’s Medical Guide is een digitaal medisch naslagwerk dat de gebruiker stap voor stap naar het juiste hoofdstuk leidt. De app heeft na installatie geen internetverbinding nodig, wel een werkende batterij. Kosten: 4,99 dollar. Kijk hiervoor in de AppStore.

Inhoud standaard EHBO-doos

• 4 gaaskompressen 5 x 8,5 cm medium
• 1 zalfgaas
• 12 pleisterstrips 19 x 60 mm
• 1 rol hechtpleister textiel 1 m x 1,25 cm
• 5 kinderpleisters
• 2 wondsnelverband 6 x 8 cm
• 1 driekante doek disposable
• 1 isoleerdeken
• 1 steunwindsel 5 m x 8 cm
• 1 elastisch fixatiewindsel 4 m x 6 cm
• 2 paar wegwerphandschoenen, vinyl
• 4 alcoholdoekjes 3 x 3 cm
• 1 reinigingsdoekje 9 x 13 cm
• 1 flesje desinfectans
• 1 splinterpincet
• 1 verbandschaar
• 1 tekenpincet
• 1 doosje paracetamol (20 stuks), inclusief bijsluiter